تاریخ ایجاد: ۱۵ مهرماه ۱۴۰۴
تاریخ آخرین به‌روزرسانی: 18 مهرماه 1404
با توسعه فناوری هوش مصنوعی و بهره‌گیری از آن در زمینه‌های گوناگون، بویژه در حوزه‌های پژوهش و نشر، ضرورت توجه به جنبه‌های آکادمیک و اخلاقی آن روز به روز اهمیت بیشتری می‌یابد. از همین رو، مجله‌های علمی بایسته می‌دانند توجه پژوهشگران و نویسندگان مقاله‌ها را به خط‌مشی بهره‌گیری احتمالی از هوش مصنوعی در تدوین مقاله خود را به موارد زیر جلب کنند:
نویسندگان موظف‌اند هرگونه استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی (AI) در فرآیند پژوهش، نگارش یا ویرایش مقاله را به‌صورت شفاف در بخش «روش» یا «تشکر و قدردانی» مقاله اعلام کنند. رعایت نکات زیر الزامی است:
- ابزارهای هوش مصنوعی و فناوری‌های کمکی فقط برای بهبود خوانایی، کیفیت زبانی، تحلیل اولیه داده‌ها (در صورت ذکر در روش پژوهش) استفاده شوند.
- این ابزارها باید تحت نظارت و کنترل کامل انسانی به‌کار گرفته شوند. نویسندگان موظف‌اند محتوای تولیدشده توسط هوش مصنوعی را به‌دقت بازبینی و ویرایش کنند؛ زیرا خروجی این ابزارها ممکن است ظاهراً معتبر اما ناقص یا نادرست باشد. مسئولیت نهایی صحت، اصالت و کیفیت محتوای مقاله بر عهده نویسندگان است.
- نویسندگان باید اطمینان حاصل کنند که استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی منجر به نقض حقوق مالکیت فکری، سرقت ادبی یا استفاده از داده‌های غیرمجاز نمی‌شود.
- ابزارهای هوش مصنوعی نباید به‌عنوان نویسنده یا نویسنده همکار ذکر شوند؛ زیرا نویسندگی شامل وظایف و مسئولیت‌هایی است که فقط توسط اشخاص حقیقی انجام می‌شود.
- استفاده از هوش مصنوعی برای تولید محتوای جعلی، از جمله داده‌های ساختگی، استنادهای نادرست یا تصاویر دستکاری‌شده، اکیداً ممنوع است؛ مگر آنکه بخشی از روش پژوهش باشد و به‌صراحت در مقاله ذکر شود. در این صورت، ابزار استفاده‌شده، نسخه و سازنده آن باید مشخص شود.
- در صورت استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی، نام ابزار، نسخه (در صورت وجود) و سازنده آن باید ذکر شود (نمونه، «Grok، نسخه 2.0، ساخته‌شده توسط xAI»).
- نویسندگان ملزم‌اند از ارائه هرگونه داده محرمانه، شخصی یا حساس به ابزارهای هوش مصنوعی (مانند ChatGPT) خودداری کنند و مطمئن شوند که استفاده از داده‌ها با رعایت اصول اخلاقی و حفظ حریم خصوصی انجام شود.
- داده‌های محرمانه، شخصی یا حساس عبارتند از: اطلاعات هویتی کاربران، سوابق امانت‌گیری، جست‌وجوهای انجام‌شده، گفت‌وگوهای کاربران با سامانه‌های راهنما یا چت‌بات‌ها، تصاویر و اسناد آرشیوی حاوی اطلاعات شخصی، داده‌های جمعیت‌شناختی مانند سن، جنس یا محل زندگی افراد و نظیر آن.
-استفاده از هوش مصنوعی برای ایجاد یا تغییر تصاویر مجاز نیست؛ مگر آنکه بخشی از طراحی یا روش پژوهش باشد. در این صورت، ابزار استفاده‌شده، نسخه و سازنده آن در بخش "روش" ذکر شده است.
نمونه متن برای درج در مقاله
| «در تهیه این مقاله، از [نام ابزار، نسخه و سازنده، مانند Grok، نسخه 2.0، ساخته‌شده توسط xAI] برای [دلیل استفاده، مانند بهبود نگارش] استفاده شده است. نویسندگان محتوای تولیدشده را بازبینی و ویرایش می‌کنند و مسئولیت کامل محتوای نهایی مقاله را برعهده دارند». |
نکات تکمیلی
- استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی برای بررسی گرامر، املاء یا منابع مقاله نیازی به اعلام ندارد.
- در صورت استفاده‌نکردن از هوش مصنوعی، نیازی به افزودن متن فوق نیست.
- در صورت وجود ابهام درباره نحوه استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی یا انطباق آن با سیاست‌های نشریه، نویسندگان می‌توانند از طریق بخش تماس با ما مطرح کنند.
- رعایت‌نکردن نکات ذکرشده، مصداق تخلف علمی بوده و مطابق با استانداردهای علمی نشریه قابل پیگیری است.
برخی از منابع مطالعه‌شده:
De Gruyter Brill. (2024). LIBRI: Instructions for authors. https://www.degruyterbrill.com/publication/journal_key/LIBR/downloadAsset/LIBR_Instructions%20for%20Authors.pdf
Elsevier. (2025). Information Processing & Management: Guide for authors. https://www.sciencedirect.com/journal/information-processing-and-management/publish/guide-for-authors
Elsevier. (2025). Information Sciences: Guide for authors. https://www.sciencedirect.com/journal/information-sciences/publish/guide-for-authors
Elsevier. (2025). Library & Information Science Research: Guide for authors. https://www.sciencedirect.com/journal/library-and-information-science-research/publish/guide-for-authors
Elsevier. (2025). the use of generative AI and AI-assisted technologies in writing for Elsevier. https://www.elsevier.com/about/policies-and-standards/the-use-of-generative-ai-and-ai-assisted-technologies-in-writing-for-elsevier
SAGE. (2025). Artificial intelligence policy. https://www.sagepub.com/journals/publication-ethics-policies/artificial-intelligence-policy
در صورت استفاده از خط مشی، به شکل زیر استناد دهید:
فصلنامه مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات. (۱۴۰۴، ۱۵ مهر). خط مشی استفاده از هوش مصنوعی در فصلنامه مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات.