بررسی میزان همخوانی نقش‌دهنده‌های موجودیت عامل و نشانگرهای روابط میان منابع در استاندارد توصیف و دسترسی به منبع (آردی‌اِی) با نقش‌دهنده‌ها و نشانگرها در بافت انتشارات ایرانی – اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی، کارشناس سفارشات و تامین منابع کتابخانه مرکزی دانشگاه علامه طباطبائی، و دبیر

2 دانشیار، گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

10.30484/nastinfo.2025.3817.2338

چکیده

هدف: هدف از این پژوهش، تبیین میزان همخوانی نقش‌دهنده‌های موجودیت عامل و نشانگرهای روابط میان منابع در استاندارد توصیف و دسترسی به منبع (آردی‌اِی) با نقش‌دهنده‌ها و نشانگرها در بافت انتشارات ایرانی – اسلامی بود.
روش: این پژوهش با روش‌های تحلیل محتوا و تطبیقی انجام شد. جامعۀ پژوهش از پیشینه‌های کتابشناختی مربوط به مجموعه کتاب‌های دو خانوادۀ بزرگ کتابشناختی نهج‌البلاغه و مثنوی معنوی در کتابشناسی ملی ایران بودند که به ترتیب از بافت انتشارات اسلامی و بافت انتشارات ایرانی انتخاب شدند. تمامی پیشینه‌های کتابشناختی مربوط به دو خانوادۀ کتابشناختی بررسی شد و نمونه‌گیری از آن‌ها صورت نگرفت. ابزار گردآوری داده‌ها، پی‌افزود‌های آی و جِی استاندارد توصیف و دسترسی به منبع بودند که به‌عنوان سیاهه وارسی مورداستفاده قرار گرفتند. به‌منظور نیل به هدف پژوهش، در گام نخست اجرای پژوهش، با بررسی پیشینه‌های کتابشناختی، عبارات و واژه‌هایِ نمایانگر نقش‌دهنده‌ها و نشانگرها استخراج و همخوانی آن‌ها با یکدیگر موردبررسی قرار گرفت. سپس در مراحل بعدی، به ترتیب همخوانی نشانگرهای رابطه‌ای (از پیوست جِی) استاندارد آردی‌اِی با نشانگرهای بافت انتشارات ایرانی – اسلامی و نقش‌دهنده‌های (از پیوست آی) استاندارد آردی‌اِی با نقش‌دهنده‌های بافت انتشارات ایرانی-اسلامی در پیشینه‌های عضو جامعۀ پژوهش موردمطالعه قرار گرفت.
یافته‌ها: یافته‌های پژوهش نشان داد، به‌طورکلی بین نقش‌دهنده‌های موجودیت عامل و نشانگرهای روابط میان موجودیت‌های چهارگانه مرتبط با منبع (وِمی) در استاندارد آردی‌اِی با نقش‌دهنده‌ها و نشانگرها در بافت انتشارات ایرانی–اسلامی در بسیاری از موارد همخوانی مطلوبی مشاهده شد، ولی همخوانی مناسبی بین نقش‌دهنده‌ها با نشانگرهای روابط کتابشناختی مورداستفاده در بافت انتشارات ایرانی – اسلامی وجود ندارد.
نتیجه‌گیری: نتایج پژوهش بیانگر همخوانی کم بین نقش‌دهنده‌ها با نشانگرهای روابط کتابشناختی مورداستفاده در بافت انتشارات ایرانی-اسلامی بود؛ اما بین نشانگرهای روابط میان موجودیت‌های منبع در استاندارد آردی‌اِی با نشانگرهای روابط مورداستفاده در بافت انتشارات ایرانی-اسلامی همخوانی مناسبی قابل‌مشاهده بود. همچنین نتایج نشان داد، بین نقش‌دهنده‌های مورداستفاده در بافت انتشارات ایرانی-اسلامی با نقش‌دهنده‌های استاندارد آردی‌اِی همخوانی مطلوبی وجود دارد. عدم انسجام و یکدستی در به‌کارگیری نقش‌دهنده‌ها با نشانگرها در پیشینه‌های کتابشناختی موردبررسی، یکی از دلایل مهم از ناهمخوانی‌های یادشده است. همچنین، کاربرد نادرست نقش‌دهنده‌ها و نشانگرها نسبت به نوع نقش و رابطه در اغلب پیشینه‌ها به چشم می‌خورد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Study on the Match Rate of the Agent Entity Relators and the Inter-Resource Relationship Designators of RDA with the Relators and Designators of the Islamic – Iranian Publication Context

نویسندگان [English]

  • zhilla Kazemi Abdarlou 1
  • Seyed Mahdi Taheri 2
  • Mitra Samiei 2
1 M.A. of LIS, Central Library and Documentation Center, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
2 Associate Professor, Department of Knowledge and Information Science, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Purpose: The purpose of this research was to determine the match rate of the agent entity relators and the inter-resource relationship designators of RDA with the relators and designators of the Islamic – Iranian publication context.
Method: This research was accomplished using content analysis and comparative methods.The research population consisted of bibliographic records related to the collections of two major bibliographic families, Nahj al-Balagha and Masnavi-ye Ma'navi, from the national bibliography of Iran, representing Islamic-Iranian publication contexts, respectively. All bibliographic records related to these two bibliographic families were examined without sampling. The data collection tools were RDA Appendices I and J, used as checklists. To achieve the research objective, in the initial phase of the study, through a review of bibliographic literature, terms and expressions representing relators and relationship designators were extracted, and their consistency with each other was examined. Subsequently, in the following stages, the alignment of relational designator (from Appendix J) of the RDA standard with the designators of the Iranian-Islamic publication context, and the alignment of relators (from Appendix I) of the RDA standard with the relators of the Iranian-Islamic publication context, were examined in the records of the research community members under study.
Findings: The research findings indicated that, overall, there was satisfactory alignment in many cases between the agent entity relators and the Inter-resource relationship designator in the RDA standard and the relators and designators in the Iranian-Islamic publication context and there is no suitable alignment between the relators and the bibliographic relationship designators used in the context of Iranian-Islamic publications.
Conclusion: The results indicated low alignment between the relators and the bibliographic relationship designators used in the Iranian publication context. However, satisfactory alignment was observed between the relationship designators among resource entities in the RDA standard and those used in the Iranian-Islamic publication context. Additionally, the results indicated that there is a favorable alignment between the relators used in the Iranian-Islamic publication context and those of the RDA standard. The lack of consistency and uniformity in the application of designators and relators in the examined bibliographic records is one of the primary reasons for the aforementioned discrepancies. Additionally, the incorrect use of designators and relators is frequently observed in most contexts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Resource Description and Access (RDA) Standard
  • Iranian-Islamic Publication Context
  • Resource Four-Entity Relationship Relator
  • Agent Entity Relators

مراجع

منابع
اکبری‌داریان، سعیده، صمیعی، میترا و قربانیان، ملیحه (1400). آیا مارک ایران استاندارد توصیف آرشیوی کدگذاری (ای‌اِی‌دی) را پشتیبانی می‌کند؟. مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 32(1)، 58-75. DOI: 10.30484/nastinfo.2021.2588.2029
پازوکی، فاطمه و فتاحی، رحمت‌الله (1396). آردی‌اِی: رهنمودها و کاربردها. تهران: کتابدار.
حجازی، سیده رقیه (1396). بررسی کاربردپذیری ابزارهای رابط موجود در پیشینه‌های کتابشناختی کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران برای نمایش روابط کتابشناختی: ضرورت بازنگری در استاندارد‌های مورداستفاده. علوم و فنون مدیریت اطلاعات، 3(2)، 112-132. DOI: 10.22091/stim.2017.316.1021
ربیعی، محبوبه، آبام، زویا و ارسطوپور، شعله (1403). نگاشت عناصر داده‌ای منابع جغرافیایی در مارک ایران با موجودیت‌ها، ویژگی‌ها و روابط در مدل مرجع کتابخانه‌ای ایفلا (ال‌آر‌ام‌). مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 35(4)، 39-94. DOI: 10.30484/nastinfo.2024.3622.2281
صمیعی، میترا، فرخ‌فال، فاطمه و مومنی، عصمت (1401). بررسی میزان انطباق پیشینه‌های کتابشناختی پایگاه نسخ خطی کتابخانه آستان مقدس حضرت عبدالعظیم (ع) با استاندارد مارک ایران. نشریه مطالعات دانش‌پژوهی، 1(2)، 60-77. https://doi.org/10.22034/jkrs.2022.52225.1015
طاهری، ابوالفضل، فتاحی، رحمت‌الله و شریف، عاطفه (1395). تحلیل الگوهای وابستگی و واژگان نمایانگر روابط کتابشناختی در خانواده‌های کتابشناختی بر پایه مدل مفهومی اف‌‌آر‌بی‌‌آر‌ پژوهشنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 6(2)، 338-360. DOI: 10.22067/riis.v6i2.39753
عمرانی، سید ابراهیم، موسوی‌زاده، زهرا و امیری، ناهید (1392). بررسی میزان انطباق عناصر داده‌ای مارک ایران با موجودیت‌ها و ویژگی‌های الگوی ملزومات کارکردی پیشینه‌های کتابشناختی (اف‌آر‌بی‌آر): (نمونه موردی پیشینه‌های مارک رباعیات خیام موجود در نرم‌افزار کتابخانه ملی). پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات، 28(3)، 761-786. DOI:10.35050/JIPM010.2013.031
 فتحیان، اکرم، صنعت‌جو، اعظم، طاهری، سید مهدی و کاهانی، محسن (1396). شناسایی نشانگرهای روابط در پیشینه‌های فراداده‌ای فهرست کتابخانه ملی ایران مبتنی بر استاندارد توصیف و دسترسی به منبع (آردی‌اِی). پژوهش‌نامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 7 (2)، 338- 365.
فردحسینی، مهسا، عمرانی، سید ابراهیم، وزیرپور کشمیری، مهردخت (1391). روابط کتابشناختی در مارک و همخوانی آن با الگوی اف‌‌آر‌بی‌‌آر براساس قواعد آردی‌اِی. فصلنامه پردازش و مدیریت اطلاعات، 28 (2)، 545-566.
مرادی، خدیجه و حاجی‌زین‌العابدینی، محسن (1390). تغییر قواعد فهرست‌نویسی: استاندارد توصیف و دسترسی به منابع (RDA) جایگزین قواعد فهرست‌نویسی انگلوامریکن. فصلنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 14(1)، 269-296.
موسوی، نوریه (1369). ارزشیابی ویرایش دوم قواعد فهرست‌نویسی انگلو – امریکن (ترجمه رحمت‌الله فتاحی). فصلنامه مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 18 (2-4)، 272-289. (اثر اصلی منتشر شده در 1986).
References
Akbari Darian, S., Samiei, M., & Ghorbanian, M. (2021). Does IranMARC Support Encoded Archival Description (EAD)?. Journal of National Studies on Librarianship and Information Organization (NASTINFO), 32(1), 58-75. DOI:10.30484/NASTINFO.2021.2588.2029 [In Persian]
Archer-Capuzzo, S., & Post, C. (2025). Barriers to Equity for the Resource Description and Access (RDA) Standard. Cataloging & Classification Quarterly, 63(1), 27-56. DOI: 10.1080/01639374.2025.2451155
El-Sherbini, M. (2018). RDA implementation and the emergence of BIBFRAME. JLIS.it, 9(1), 66-82. DOI: 10.4403/jlis.it-12443
Emrani, S. E., Mosavizade, Z., & Amiri, N. (2014). Study of Mapping Iran Machine Readable Cataloging (Iran MARC) Data Elements to Functional Requirements for Bibliographic Records (FRBR) Entities and Attributes. Iranian Journal of Information Processing and Management, 28(3), 761-786. DOI: 10.35050/JIPM010.2013.031 [In Persian]
Fardehoseiny, M., Emrani, S. E., & Vazirpour Keshmiri, M. (2013). Bibliographic Relationships in MARC and Consistent with FRBR Model According to RDA Rules. Iranian Journal of Information Processing and Management, 28(2), 545-566. [In Persian]
Fathian, A., Sanatjoo, A., Taheri, S.M., & Kahani, M. (2017). Identifying relationship markers in metadata records of the National Library of Iran catalog based on the Resource Description and Access (RDA) standard. Journal of Library and Information Science, 7 (2), 338-365. [In Persian]
Hejazi, S. R. (2017). A practical study of the communication tools available in the bibliographic records of the National Library of the Islamic Republic of Iran for displaying bibliographic relationships: The need to revise the standards used. Sciences and Techniques of Information Management, 3(2), 112-132. DOI: 10.22091/stim.2017.316.1021 [In Persian]
International Federation of Library Associations and Institutions. (2023). IFLA annual report 2023: Cataloging and metadata standards. Retrieved from https://www.ifla.org
International Federation of Library Associations and Institutions. (2017). IFLA library reference model (LRM). https://www.ifla.org/news/ifla-library-reference-model-lrm-march-2017-version-available/
Jin, Q., &  Sandberg, J. (2014). Implementing RDA at the University of Illinois at Urbana-Champaign Library. Technical Services Quarterly, 31(3), 217-236.
Kim Park, T., & Morrison, A. (2017). The Nature and Characteristics of Bibliographic Relationships in RDA Cataloging Records in OCLC at the Beginning of RDA Implementation. Cataloging & Classification Quarterly, 55(6), 361-386.
Library of Congress. (2023). BIBFRAME: Bibliographic framework initiative. https://www.loc.gov/bibframe/
Moradi, Kh., & Haji Zeinolabedini, M. (2011). Changing cataloging rules: The Resource Description and Access Standard (RDA) replacing the Anglo-American cataloging rules. Quarterly Journal of Library and Information Science, 14(1), 269-296. [In Persian]
Morris, S., & Wiggins, B. (2016). Implementing RDA at the Library of Congress. JLIS.It, 7(2), 199–228. https://doi.org/10.4403/jlis.it-11824
Mousavi, N. (1989). Evaluation of the Second Edition of the Anglo-American Cataloguing Rules (R. Fattahi, Trans.). National Quarterly of Library and Information Studies, 18 (2-4), 272-289. (Original work published in 1986). [In Persian]
Panchyshyn, R.S., Lambert, F.P., & McCutcheon, S. (2019). Resource Description and Access Adoption and Implementation in Public Libraries in the United States. Library Resources & Technical Services, 63(2), 119-130. DOI: https://doi.org/10.5860/lrts.63n2.119
Pazooki, F., & Fattahi, R. (2018). RDA: Guidelines and Applications. Tehran: Ketabdar. [In Persian]
Rabiei, M., Abam, Z., & Arastoopoor, S. (2024). Mapping the Data Elements of Geographical Resources in Iran MARC with Entities, Attributes, and Relationships in the IFLA Library Reference Model (LRM). Librarianship and Information Organization Studies, 35(4), 39-94. DOI: 10.30484/nastinfo.2024.3622.2281 [In Persian]
RDA Steering Committee. (2024). RDA toolkit: Resource description and access updates. Retrieved from https://www.rdatoolkit.org
RDA Toolkit.(2018). Available at http://access.rdatoolkit.org/
Samiei, M., Farokhfal, F., & Momeni, E. (2023). Investigating the degree of compliance of bibliographic records of the manuscript database of the Library of the Holy Shrine of Hazrat Abdolazim with the Iranian MARC Standard. Journal of Knowledge-Research Studies, 1(2), 60-77. https://doi.org/10.22034/jkrs.2022.52225.1015 [In Persian]
Sfakakis, M., Zapounidou, S., & Papatheodorou, Ch. (2020): Mapping Derivative Relationships from BIBFRAME 2.0 to RDA. Cataloging & Classification Quarterly, DOI: 10.1080/01639374.2020.1821856
Taheri, A., Fattahi, R., & Sharif, A. (2016). The Analysis of the Bibliographic Relationships and Vocabularies being represented in Bibliographic Families based on the FRBR Model. Library and Information Science Research, 6(2), 338-360. DOI: 10.22067/riis.v6i2.39753 [In Persian]
Tillett, B. (1987). Bibliographic relationships: Toward a conceptual structure of bibliographic information used in cataloging [PhD’s Thesis, University of California]. Retrieved 18 August, 2018. http://search.proquest.com.ezaccess.ir/site/https://www.proquest.com/docview/303545088/2F161D4438FE4AB6PQ/1?accountid=14524
Wallheim, H. (2016). From Complex Reality to Formal Description: Bibliographic Relationships and Problems of Operationalization in RDA. Cataloging & Classification Quarterly, 54(7), 483-503.
World Wide Web Consortium. (2014). RDF 1.1 concepts and abstract syntax. https://www.w3.org/TR/rdf11-concepts/
Yeboah, E.B., Kwafoa, P., & Amoah, G. B. (2024). Resource Description and Access (RDA)-Based Cataloguing in Ghanaian Public University Libraries: State of Play and Potential Strategies for Implementation. Journal of Library Metadata, 24(1), 19-42, DOI: 10.1080/19386389.2023.2285202
Zapounidou, S., Ioannidis, L., Gerolimos, M., Koufakou, E., & Bratsas, Ch. (2024). Entity Management Using RDA and Wikibase: A Case Study at the National Library of Greece. Journal of Library Metadata, 24(2), 111-131. DOI: 10.1080/19386389.2024.2307208
Zapounidou, S., Sfakakis, M., & Papatheodorou, Ch. (2019). Mapping Derivative Relationships from RDA to BIBFRAME 2. Cataloging & Classification Quarterly, DOI: 10.1080/01639374.2019.1650152
 
ارسال نظر درباره این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 09 خرداد 1404
  • تاریخ بازنگری: 18 خرداد 1404
  • تاریخ پذیرش: 18 تیر 1404

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار