نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1
مرکز اورژانس پیش بیمارستانی و مدیریت حوادث، دانشگاه علوم پزشکی مازندران، ساری، ایران
2
موزه و مرکز اسناد و مطالعات علمی فرهنگی دکتر نورانی وصال، دانشگاه علوم پزشکی شیراز، شیراز، ایران.
3
1. استادیار، مرکز تحقیقات کارآزمایی بالینی طب سنتی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران 2.استادیار، گروه طب سنتی، دانشکده طب ایرانی، دانشگاه
4
استادیار مرکز تحقیقات طب سنتی و مکمل، دانشگاه علوم پزشکی اراک، اراک، ایران
10.30484/nastinfo.2025.3648.2297
چکیده
هدف: علم‌سنجی شاخه‌ای از مطالعات کتابداری می باشد که نقش مهمی در مدیریت منابع پژوهشی، بهبود بهره‌وری و ارتقای کیفیت پژوهش‌ها ایفا می‌کند. این علم با هدف اندازه‌گیری و تحلیل فعالیت‌های علمی پژوهشی، امکان ارزیابی کمی و کیفی تولیدات علمی، شناسایی روندهای پژوهشی، تعیین اولویت‌های تحقیقاتی و ارزیابی اثربخشی سیاست‌های علمی را فراهم می‌آورد. این مطالعه با هدف بررسی و ارزیابی تولیدات علمی حوزه موضوعی تاریخ پزشکی دوره اسلامی در بازه زمانی سال 1351 ه.ش تا سال 1400ه.ش انجام گرفته است.
روش: مطالعۀ حاضر از نوع کاربردی بوده و با استفاده از روش تحلیل محتوای کمّی صورت گرفته است. جامعه‌ی آماری پژوهش از 807 عنوان کتاب تشکیل شده است که در سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران در حوزه موضوعی تاریخ پزشکی در بازه زمانی سال 1351 ه.ش تا سال 1400ه.ش نمایه شده‌اند.
یافته‌ها: یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد، در مجموع 807 کتاب توسط 1512 نویسنده تالیف شد. از نظر توزیع جنسیت 23/8 درصد زن و 76/2 درصد مرد و از نظر ملیت نویسندگان، 1304 نفر (86/24 درصد) ایرانی و 208 نفر (13/76 درصد) خارجی بودند. یوسف بیگ باباپور، محمد مهدی اصفهانی و فرید قاسملو پرتولیدترین نویسندگان ایرانی و حکیم محمد سعید، ماکس مایرهوف، احمد عیسی بک و روی پورتر فعالترین نویسندگان خارجی بوده‌اند. محمد ابراهیم ذاکر با مشارکت در ترجمه 31 کتاب، علی‌اکبر ولایتی با مشارکت در ترجمه 23 کتاب و احسان مقدس با مشارکت در ترجمه 12 کتاب به عنوان فعالترین مترجم این حوزه می‌باشند. احسان مقدس و محمدمهدی اصفهانی با تصحیح 42 و 41 کتاب پرتولیدترین مصححان بوده‌اند. انتشارات موسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل با انتشار149 کتاب و 18/46 درصد و انتشارات چوگان با 66 کتاب و 8/17 درصد، در صدر جدول انتشارات داخلی قرار دارند. انتشارات «دانشگاه یوهان وولفانگ گوته، بریل و پارتنون» پرتولیدترین انتشارات خارجی بودند. بیشترین موضوع مورد تحقیق، حوزۀ تصحیح متون کهن و قدیمی پزشکی با 33/45 درصد (270 کتاب) بوده است. شهرهای تهران با مشارکت در تولید 489 عنوان کتاب (تقریبا 61 درصد)، قم با مشارکت در تولید 25 عنوان کتاب (3/09 درصد) و تبریز با مشارکت در تولید 17 عنوان کتاب (2/10 درصد) پرتولیدترین شهرها بودند. در میان شهرهای خارجی، نیویورک، لندن، دمشق، فرانکفورت و پاریس بیشترین سهم را در انتشار کتب داشته اند. زبانهای فارسی با 472 مورد (58/48 درصد)، عربی با 217 مورد (26/88 درصد) و انگلیسی با 58 مورد (7/18 درصد) به ترتیب بیشترین زبانهای مورد استفاده در تالیف کتب بوده اند. دو زبان فارسی و عربی در نگارش بیش از 85 درصد از کتب نقش داشته‌اند.
نتیجه‌گیری: با توجه به تحلیل محتوای تولیدات علمی تاریخ پزشکی دوره اسلامی در ایران، می‌توان نتیجه گرفت که این حوزه پژوهشی در کشور دارای سابقه‌ای قابل‌توجه است و بیشتر بر روی تصحیح متون پزشکی کهن متمرکز شده است. با این حال، برای ارتقای سطح بین‌المللی این پژوهش‌ها، نیاز به گسترش تولیدات به زبانهای بین‌المللی و تمرکز بر موضوعات نوین مانند تاریخ پزشکی زنان و پزشکی سنتی احساس می‌شود.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Analysis of the Content of Scientific Productions of Medical History of the Islamic Period in the National Library and Archives of Islamic Republic of Iran
نویسندگان [English]
-
jamal rezaei orimi
1
-
Zahra Adabinia
2
-
Zahra Aghabeiglooei
3
-
Seyed Abdollah Mahmoodi
4
-
mehdi salehi
4
1
Pre-hospital emergency medical services and disaster management center, Mazandaran University of medical sciences, sari, iran
2
Dr. Noorani Vesal Museum and Center for Scientific and Cultural Studies, Shiraz University of Medical Sciences, Shiraz, Iran.
3
Assistant Professor of Traditional Medicine Clinical Trial Research Center, Shahed University, Tehran, Iran.
Department of Traditional Medicine, School of Persian Medicine, Shahed University, Tehran, Iran
4
Assistant Professor of Traditional and Complementary Medicine Research Center (TCMRC), Arak University of Medical Sciences, Arak, Iran.
چکیده [English]
Purpose: Scientometrics is a branch of library studies that plays an important role in managing research resources, improving productivity, and improving the quality of research. With the aim of measuring and analyzing scientific research activities, this science provides the possibility of quantitative and qualitative evaluation of scientific productions, identification of research trends, determination of research priorities, and evaluation of the effectiveness of scientific policies. This study has been carried out with the aim of investigating and evaluating the scientific productions of the Islamic history of medicine in the period from 1351 AH to 1400 AH.
Method: This study is applied research conducted using quantitative content analysis. The statistical population of the study consists of 807 book titles indexed in the National Library and Archives of Iran in the subject area of medical history from 1972 to 2020.
Findings: The research findings indicate that a total of 807 books were authored by 1512 authors. In terms of gender distribution, 23.8% were female and 76.2% were male. Regarding nationality, 86.24% of the authors were Iranian and 13.76% were foreign. Yusuf Beig Babapoor, Mohammad Mahdi Isfahani, and Farid Ghasmelou were the most prolific Iranian authors, while Hakim Mohammad Said, Max Meyerhof, Ahmed Issa Bek, and Roy Porter were the most active foreign authors. Mohammad Ibrahim Zakir, Ali Akbar Velayati, and Ehsan Moghaddas were the most active translators with 31, 23, and 12 translated books, respectively. Ehsan Moghaddas and Mohammad Mahdi Isfahani were the most prolific editors with 42 and 41 edited books, respectively. The Institute for the Study of the History of Medicine, Islamic Medicine, and Complementary Medicine, with 149 books (18.46%), and Choogan Publications, with 66 books (17.8%), topped the list of domestic publishers. Johann Wolfgang Goethe University, Brill, and Parthenon were the most prolific foreign publishers. The most researched topic was the correction of ancient and old medical texts, accounting for 33.45% (270 books). Tehran, with 489 titles (approximately 61%), Qom with 25 titles (3.09%), and Tabriz with 17 titles (2.10%), were the most productive cities. Among foreign cities, New York, London, Damascus, Frankfurt, and Paris had the highest share of publications. Persian with 472 titles (58.48%), Arabic with 217 titles (26.88%), and English with 58 titles (7.18%) were the most used languages in the compilation of books. Persian and Arabic were used in more than 85% of the books.
Conclusion: Based on the content analysis of scientific publications in the Medical History of the Islamic Period, it can be concluded that this research field has a significant history in the country and has focused primarily on the correction of ancient medical texts. However, to enhance the international reach of these studies, there is a need to expand publications in global languages and concentrate on novel topics such as the history of women's medicine and traditional medicine.
کلیدواژه‌ها [English]
-
Scientometrics
-
Content Analysis
-
History of Medicine
-
Islamic period
-
National Library and Archives of Islamic Republic of Iran
)
ارسال نظر درباره این مقاله