روش‌شناسی پژوهش در علم اطلاعات و دانش‌شناسی: رویکرد کتاب‌شناختی

مختارپور, رضا; حیدری, غلامرضا

روش‌شناسی پژوهش در علم اطلاعات و دانش‌شناسی: رویکرد کتاب‌شناختی

نوع مقاله : مقاله مروری

نویسندگان

¹ دانشجوی دکترای علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز

² دانشیار گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

هدف: بررسی در نوشتار حاضر، وضعیت مطالعات در موضوعزمینه بررسی روش‌های پژوهش بکاررفته در متون علم اطلاعات و دانش‌شناسی در داخل و خارج از کشور.
روش‌ شناسی: این پژوهش با رویکرد کتاب‌شناختی و روش اسنادی- کتابخانه‌ای انجام شده است.
یافته‌ها: بررسیها نشان میدهد که قدیمی‌ترین مطالعات روش‌پژوهی در خارج و داخل کشور به‌ترتیب در سال‌های 1947 و 1371 انجام شده است. مطالعه ژاولین و واکاری (1990؛ 1993) نقطه عطفی در تاریخ این‌گونه مطالعات به‌شمار می‌آید. مشکل عمده روش‌پژوهی‌های داخل کشور، صرف‌نظر از تعداد و دامنه عملیاتی محدود، عدم امکان مقایسه‌ناپذیر بودن نتایج به‌دلیل عدم بهره نگرفتن ری پژوهشگران ایرانی از یک طرح طبقه‌بندی
روش‌شناختی نظام‌مند است. فصل مشترک مطالعات داخل و خارج از کشور، یکی استفاده از روش تحلیل محتوا و دیگری، حاکمیت بلامنازع روش‌های کمّی (به‌ویژه پیمایش‌ها) بر ساختار پژوهش‌های علم اطلاعات و دانش‌شناسی است که حتی رواج روزافزون استفاده از روش‌های کیفی نتوانسته بر سیطره آن سایه بیافکند.
نتیجه‌گیری: در ایران، برخلاف دیگر نقاط جهان، پژوهش‌ها با تنوع روش‌شناختی همراه نبوده است و در نتیجه، فاصله قابل‌ توجهی میان روش پیمایشی با دیگر انواع روش‌ها ملاحظه می‌شود. انتظار می‌رود روند پژوهشی مطالعات علم اطلاعات و دانش‌شناسی از سوی پژوهشگران این حوزه به‌طور جدی دنبال شود و نشریات تخصصی این حوزه در داخل کشور، به‌صورت دوره‌ای در قالب انتشار ویژه‌نامه، به این مبحث بپردازند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Research Methodology in Knowledge and Information Science:A Bibliographic Approach

نویسندگان [English]

R. Mokhtarpour ¹
G. haidari ²

چکیده [English]

Purpose: To explore studies done on research methodology in knowledge and information science in Iran and other countries.
Methodology: Bibliographic approach using desk research.
Results: The oldest study on methodology in Iran has been done in 1992 and outside of Iran in 1947. Jarvelin and Vakkari (1990 & 1993) study is a turning point in the history of methodology studies. The main problem of research methodology studies, regardless of number and limited operational range, is being incommensurable due to not
employing a systematic and classified research design. Either inside or outside of Iran studies applied content analysis or quantitative methods (specially survey), reflecting the dominance of quantitative methods in knowledge and information science domain despite the ever-growing use of qualitative methods.
Conclusion: The research methodology diversity is not seen in Iran, unlike other countries and the majority of studies employ survey. It is expected that researchers follow research trends in knowledge and information science seriously and journals publish special issues on this matter regularly.

کلیدواژه‌ها [English]

Research
Research methodology classification
Knowledge and information science
Methodology

مراجع

اسدنیا، ابوالفضل؛ شعبانی، احمد؛ و دلایی میلان، علی (1395). بررسی و تحلیل زیست روشهای پژوهش کیفی در نشریات فارسی علم اطلاعات و دانششناسی. تعاملانسانواطلاعات، 3 (1)، 56-66.

آذرانفر، جوانه (1385). تحلیل محتوای پایان‌نامه‌های رشته ی علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی سال های 1373 تا 1382 موجود در پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران. علوم و فناوری اطلاعات اطللاعات، 21 (4)، 19-39.

حری ، عباس (1388). روششناسی پژوهش. کتاب ماه کلیات، ۱۳ (۳)، 2-3.

حری، عباس؛ افشار، ابراهیم؛ جمالی‌مهموئی، حمیدرضا؛ حیاتی، زهیر؛ و نشاط، نرگس (1388). روششناسی پژوهش در علوم کتابداری و اطلاعرسانی، چالشها و راهکارها، کتابماهکلیات، ۱۳ (۳)، 12-23.

حسینی، مریم (1391). فرایند زیست روش‌های پژوهش در پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه‌های چمران، تهران، شیراز و فردوسی در بازه زمانی 1378 تا 1390. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید چمران، اهواز.

حیاتی، زهیر (1388). نوشتاری در باب روششناسی تحقیق. کتاب ماه کلیات، ۱۳ (۳)، 24-25.

دی، ران (1384). کتابداری و اطلاع‌رسانی، روش و علم پست مدرن (محمد خندان، مترجم). اطلاع شناسی، 2 (3 و 4)، 21-32.

سیدین، مهرداد؛ باب الحوئجی، فهیمه (1388). تحلیل محتوای پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحدهای تهران شمال، علوم و تحقیقات تهران، علوم و تحقیقات اهواز و همدان در سال های 1372 تا 1386. پیام کتابخانه، 15 (1)، 95-127.

شرفی، علی؛ علیپورحافظی، مهدی؛ و جلالی‌دیزجی، علی (1392). تعیین فرایند زیست روش‌های پژوهش در پایان‌نامه‌های علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاه‌های دولتی ایران از سال 1384-1388. دانششناسی، 6 (22)، 35-48.

فدایی، غلامرضا (1392). آسیبهای پژوهش. تحقیقات اطلاعرسانی و کتابخانههای عمومی، 19 (2)، 163-168.

مختارپور، رضا؛ کشوری، مریم (1395). رویکردی روش‌شناختی به الگوها و مطالعات اطلاع‌یابی: مقایسه وضعیت داخل و خارج از کشور. تعامل انسان و اطلاعات، 2 (3)، 43-60.

مختاری، حیدر (1395). مروری تاریخی بر پژوهش کیفی در علم اطلاعات و دانششناسی. مطالعاتملیکتابداریوسازماندهیاطلاعات، 27 (3)، 127-146.

نشاط، نرگس (1388). تعامل پارادایمهای پژوهشی در روششناسی. کتاب ماه کلیات، ۱۳ (۳)، 30.

Atkins, S. E. (1988). Subject trends in library and information science research 1975–1984. Library Trends, 36 (4), 633–658.

Blake , V. L. P. (1994). Since shaughnessy, research methods in library and information science dissertations, Collection Management, 19 (1, 2), 1-42.

Cano, V. (1999). Bibliometric overview of library and information science research in Spain. Journal of the American Society for Information Science, 50 (8), 675-680.

Cheng, H. (1996). A bibliometric study of library and information science research in China. Retrieved February 15, 2016, from http://archive.ifla.org/IV/ifla62/62-huac.htm.

Chu, H. (2015). Research methods in library and information science: a content analysis. Library and Information Science Research, 37 (1), 36–41.

Dimitroff, A. (1992). Research in health sciences library and information science: a quantitative analysis. Bulletin of Medical Library Association, 80 (4), 340-346.

Eaton, G., & Burgin, R. (1984). An analysis of research articles published In the core library and information science journals of 1983. Retrieved February 15, 2016, from http://files.eric.ed.gov/fulltext/ED291378.pdf.

Enger, K. B., Quirk, G., & Stewart, J. A. (1989). Statistical methods used by authors of library and information science journal articles. Library and Information Science Research, 11 (1), 89.

Feehan, P. E., Gragg, W. I., Havener, W. M., & Kester, D. D. (1987). Library and information science research: an analysis of the 1984 journal literature. Library & Information Science Research, 9 (3), 173-185.

Giddens, A. (1976). New rules of sociological method: A positive critique of interpretative sociology. London: Hutchinson.

Goldhor, H. (1972). An introduction to scientific research in librarianship. Urbana: University of Illinois, Graduate School of Library Science.

Grotzinger, L. (1981). Methodology of library science inquiry-past and resent. In H. B. Charles (Ed.), A library science research reader and bibliographic guide. Littleton, Colo: Libraries Unlimited.

Grover, R., & Glazier, J. (1985). Implications for application of qualitative methods to library and information science research. Library and Information Science Research, 7 (3), 247- 260.

Grover, R., & Glazier, J. (1986). A conceptual framework for theory building in library and information science. Library and Information Science Research, 8 (3), 227-242.

Grover, R., Glazier, J. & Tsai, M. (1991). An analysis of library and information science research. Journal of Educational Media and Library Sciences, 28 (3), 276-298.

Harris, M. H. (1986). The dialectic of defeat: Antimony in research in library and information science. Library Trends, 34 (3), 515-531.

Hider, P., & Pymm, B. (2008). Empirical research methods reported in high-profile LIS journal literature. Library & Information Science Research, 30, 108-114. Doi:10.1016/j.lisr.2007.11.007

Jarvelin, K., & Vakkari, P. (1990). Content analysis of research articles in library and information science. Library and Information Science Research, 12 (1), 395-421.

Jarvelin, K., & Vakkari, P. (1993). The evolution of library and information science 1965 1985: a content analysis of journal articles. Information Processing & Management, 29 (1), 129-144.

Kumpulainen, S. (1991). Library and information science research in 1975: Content analysis of the journal articles. Libri: International Journal of Libraries & Information Services, 41 (4), 59-76.

Layzell Ward, P. (1997). The nature of UK research literature: Some thoughts arising from a bibliometric study. Presented in 63 General Conference of IFLA, Copenhagen. Retrieved February 15, 2016, from http://archive.ifla.org/IV/ifla63/63layp.htm.

Nour, M. M. (1983). Research in librarianship: an analysis of research articles in core library journals of 1980. Unpublished master’s thesis, University of North Carolina, Chapel Hill.

Peritz, B. C. (1981). The methods of library science research: Some results from a bibliometric survey. Library Research, 2 (3), 251-268.

Powell, R. (1999). Recent trends in research: a methodological essay. Library & Information Science Research, 21 (1), 291-378.

Risso, V. G. (2016). Research methods used in library and information science during the1970-2010. New Library World, 117 (1/2), 74 – 93.

Rochester, M. K., & Vakkari, P. (2004). International library and information science research: a comparison of national trends. IFLA professional reports. Retrieved February 15, 2016, from http://archive.ifla.org/VII/s24/pub/iflapr-82-e.pdf

Rochester, M. K. (1995). Library and information science research in Australia 1985-1994: a content analysis of research articles in the Australian library journal and Australian academic and research libraries. Australian Academic and Research Libraries, 26 (3), 163-170.

Schlacter, G., & Thomison, D. (1974). Library science dissertations 1925-1972: an annotated bibliography. Littleton, Colo.: Libraries Unlimited. Retrieved February 15, 2016, from http://www.journals.uchicago.edu/doi/pdfplus/10.1086/620313

Schlachter, G., & Thomison, D. (1982). Library science dissertations: 1973-1981. Libraries Unlimited, Littleton, CO.

Shaughnessy, T. W. (1976). Library research in the 70's: Problems and Prospects. California Librarian, 37 (3), p. 46.

Thompson, C. E., & Baker, V. (1987, June). Library and information science dissertations: Trends in subject selection and research methodology. Paper presented at The Annual Conference of the American Library Association, San Francisco.

Vakkari, P. (1986). Roots of library science in historia literia. Wolfenbiitteler Not&en zur Buchgeschichte, 11, 72-81.

Vakkari, P. (2008). Trends and approaches in information behaviour research. Information Research, 13 (4), 361.

Van de Water, N., Neil Surprenant, B. K. L., & Genova, P. A. (1976). Research in information science: an assessment. Information Processing and Management, 12 (2), 117-123.

Williams, J., & Winston, M. (2003). Leadership competencies and the importance of research methods and statistical analysis in decision making and research and publication: a study of citation patterns. Library and Information Science Research, 25 (1), 387-402.

Yontar, A. ( 1995). Main research trends being investigated in Turkey as revealed in graduate theses. In Booklet 7, Division of Education and Research. 61st IFLAConference, Istanbul, August 20-26, Turkey, (38-47).

Yontar, A., & Yalvaç, M. (2000). Problems of library and information science research in Turkey: a content analysis of journal articles 1994-1952. IFLA Journal, 26 (1), 39-51.

Zhang, L., Tang, J., Liu, Y., Han, S., Pan, Y., & Chen, L. (2012). An informetric comparison on LIS methodology between Chinese and foreign articles. Journal of Library Science in China, 38 (2), 21–29.