شناسایی و تعیین ویژگی‌های نسخ خطی بافت اطلاعاتی ایرانی-اسلامی از دیدگاه سازماندهی اطلاعات و دانش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه اصفهان

2 دانشیار گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه اصفهان

3 استاد گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه اصفهان

4 دانشیار گروه علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشگاه اصفهان

5 استادیار گروه علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

هدف: شناسایی و تعیین ویژگی‌‌های نسخ خطی بافت اطلاعاتی ایرانی-اسلامی برای توصیف آنها از دیدگاه سازماندهی اطلاعات و دانش.
روش‌شناسی: این پژوهش توسعه‌ای-کاربردی با روش تحلیل محتوا انجام شده است. با استفاده از روش‌ اسنادی و فن دلفی، ویژگی‌های (داده‌های) نسخ خطی بافت اطلاعاتی ایرانی-اسلامی استخراج و تنظیم شد. 14 متخصص و صاحب‌نظر در حوزه‌های نسخه‌پژوهی و سازماندهی اطلاعات و دانش با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. همچنین از پرسشنامه برای شناسایی ویژگی‌های نسخ خطی بافت اطلاعاتی ایرانی-اسلامی استفاده شد.
یافته‌ها: برای توصیف و سازماندهی نسخ خطی بافت اطلاعاتی ایرانی-اسلامی، 19 ویژگی اصلی و 224 ویژگی فرعی نیاز است. ویژگی‌های اصلی عبارت‌اند از: عنوان، نویسنده، نوع نسخه، اصالت، رده‌بندی، شناسگر، موجودی، شرایط دسترسی، حفاظت، ساختار محتوا، استنساخ، موضوع، تصحیح، حقوق نسخه، زبان، اشیای مرتبط، اجازه (گواهی نقل)، مشخصات ظاهری، و یادداشت.
نتیجه‌گیری: نتایج پژوهش حاضر می‌تواند برای ایجاد یک پروفایل کاربردی فراداده‌ای جهت توصیف و سازماندهی نسخ خطی بافت اطلاعاتی ایرانی-اسلامی به‌ویژه در محیط الکترونیکی به‌کار رود. همچنین نقاط دسترسی مناسبی برای بهبود دسترس‌پذیری به این منابع برای پژوهشگران فراهم می‌کند که به پیروی از آن، توسعه مطالعات نسخه‌پژوهی و افزایش تولیدات علمی مربوط را به‌دنبال خواهد داشت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Identifying and Determining the Attributes of Iranian-Islamic Information Context's Manuscript from the Point of Information and Knowledge Organization

نویسندگان [English]

  • M. Mohammadi Ostani 1
  • M. CheshmehSohrabi 2
  • A. Shabani 3
  • A. Asemi 4
  • S. M. Taheri 5
1 PhD Candidate, Knowledge and Information Science, University of Isfahan
2 Associate Professor, Knowledge and Information Science, University of Isfahan
3 Professor, Knowledge and Information Science, University of Isfahan
4 Associate Professor, Knowledge and Information Science, University of Isfahan
5 Assistant Professor, Knowledge and Information Science, Allameh Tabataba'i University
چکیده [English]

Purpose: To identifying and determining the attributes of the Iranian-Islamic information contexts' manuscripts from the point of information and knowledge organization.
Methodology: The research was considered as a developmental-applied research that done content analysis method. The attributes (data) of Iranian-Islamic information context's manuscripts were extracted by using the Delphi technique and Documentation method. 14 experts in the field of manuscripts studies, and information and knowledge organization were selected by targeted sampling. A questionnaire was also used to identifying the attributes of the Iranian-Islamic information context's manuscript.
Findings: To description and organization of the Iranian-Islamic information context's manuscript are needed 19 main attributes and 224 sub-attributes. The main attributes are: title, author, type of manuscript, originality, classification, identifier, holdings, access condition, custody, content structure, transcription, subject, correction, rights, language, related objects, Certificates of transmission (Ijāzah), Physical description, and Note.
Conclusion: The results of this research can be used to create a useful metadata application profile for describing and organizing of Iranian-Islamic information context's manuscript, especially in the electronic environment. For researchers provides appropriate access points to improve accessibility to these valuable resources, which will lead to the development of manuscriptology and the increase of relevant scientific outputs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • manuscripts
  • attribute
  • Iranian-Islamic information context
  • description and organization of information
  • manuscriptology
افضلی، مهدی (1387). تحلیلی بر آمار نسخ خطی فارسی موجود در کتابخانه‌های ترکیه. آینه میراث، 6 (3)، 74-99.
انوار، سیدعبدالله (1381، آبان). فهرست‌نگاری: چگونه نسخه‌های خطی را باید فهرست کرد؟ پیام بهارستان، 29-41.
انوار، سیدعبدالله (1385، آبان). اصول و روش فهرست‌نویسی نسخ خطی. پیام بهارستان، 32-38.
انوار، سیدعبدالله (1389، آبان). کاربرگه نسخه‌های خطی. کتاب ماه کلیات، 14-19.
بنی‌اقبال، ناهید؛ وزیرپور کشمیری، مهردخت؛ و علیزاده‌فر، ناهید (1393). تحلیل کتاب‌شناختی نسخه‌های خطی فارسی دوره صفویه با تأکید بر ویژگی‌های کتابتی و نوع خط. دانش‌شناسی، 7 (27)، 17-30.
پیش‌نماززاده، قدرت‌الله (1381، آبان). آموزش نسخه‌شناسی و فهرست‌نگاری نسخه‌های خطی. پیام بهارستان، 42-55.
تیموری‌خانی، افسانه؛ اکبری‌داریان، سعیده؛ و کشاورز، فتح‌الله (1390). تحلیل اطلاعات نسخه‌شناسی نسخه‌های خطی موجود در کتابخانه دیجیتال سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران. مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 22 (3)، 47-55.
خانی‌پور، رضا (1378). درآمدی بر فهرست‌نویسی کتاب‌های خطی. فصلنامه کتاب، 10 (4)،37-48.
خوشبخت، ملیکا؛ خسروی، فریبرز (1388). بررسی میزان انطباق پیشینه‌های کتابشناختی موجود در پایگاه نسخ خطی خانه کتاب با استانداردهای فهرستنویسی. مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 20 (3)، 115-122.
صفری آق‌قلعه، علی (1390). نسخه‌شناخت (پژوهشنامه نسخه‌شناسی نسخ خطی فارسی). تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
عربگری، لیلا (1396). مقایسه مدخل‌های استانداردهای فراداده‌ای در پایگاه‌های نسخه‌های خطی فارسی با مدخل‌های استانداردهای فراداده‌ای در پایگاه‌های خارج از ایران در پوشش مدخل‌های نسخه‌های خطی. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 23 (4)، 467-486.
عربگری، لیلا؛ کربلاآقایی ‌کامران، معصومه؛ و رضایی شریف‌آبادی، سعید (1392). میزان بهره‌گیری از استانداردهای ابرداده‌ای در ذخیره‌سازی نسخه‌های خطی موجود در پایگاه‌های نسخه‌های خطی فارسی. مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 24 (3)، 132-148.
عظیمی، حبیب‌الله (1390). بررسی تحلیلی عنصر کاغذ در نسخه‌های خطی ایرانی-اسلامی. مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 22 (4)، 39-54.
عظیمی، حبیب‌الله؛ نازی، ایوب (1390). تحلیل فهرست‌نگاری نسخه‌های خطی در ایران از جنبه وجود یا نبود الگو در آن و ارائه راهکارهای بهبودی در جهت ایجاد قالب استاندارد ملی. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 14 (2)، 263-282.
عمرانی، سیدابراهیم (1385، دی، بهمن، و اسفند). عناصر کتابشناختی پیشنهادی برای کاربرگه ملی فهرست‌نویسی نسخه‌های خطی و چاپ سنگی. کتاب ماه کلیات، 9-18.
غلامحسین‌زاده، زهره (1390). استفاده از الگوی مفهومی ملزومات کارکردی پیشینه‌های کتابشناختی در فهرست‌نویسی نسخه‌های خطی دیجیتال‌شده. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 14 (2)، 171-192.
فخری سعادت، عادله (1393). بررسی میزان انطباق پیشینه‌های کتابشناختی پایگاه نسخ خطی آستان قدس رضوی با استاندارد توصیف و دسترسی به منبع. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه بین‌المللی امام رضا (ع)، مشهد.
فدایی، غلامرضا (1386). آشنایی با نسخ خطی و آثار کمیاب (فارسی و عربی). تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
فریدونی، حسنعلی؛ عمادی، مرجان (1390). بررسی عناصر فهرست‌نویسی نسخه‌های خطی و تعاریف آنها. شمسه، 3 (12 و 13). بازیابی 26 اردیبهشت 1398، از
 http://shamseh.aqr-libjournal.ir/article_50371_9b8bf2d5e3dafaa05ae6c655f50b1e05.pdf
کسائی، سیدعلی (1383). نسخه‌های خطی اسلامی در جهان. فصلنامه کتاب، 15 (1)، 136-144.
متقی، حسین (1395). نسخه‌های خطی اسلامی در روسیه. تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران؛ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی.
مطلبی، داریوش (1392، خرداد). فهرست‌نگاری نسخه‌های خطی. کتاب ماه کلیات، 2-3.
نازی، ایوب؛ قاسم‌پور، سکینه (1390). فهرست‌نویسی نسخ خطی در کتابخانه ملی ایران: روندها و رویه‌ها. مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 22 (3)، 105-114.
نبوی، مجید؛ فدایی، غلامرضا؛ و نقشینه، نادر (1393). بررسی استانداردهای به‌کاررفته در توصیف نسخ خطی در پایگاه‌های اطلاعاتی پیوسته نسخ خطی اسلامی. مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 25 (2)، 22-33.
Ameen, K., & Shafique, F. (2009). Oriental collection in the Punjub university library: a case study. Trends in Informtion Management, 5 (1), 16-33.
Bauden, F. (2016). Catalogues of the Arabic, Persian and Turkish manuscripts in Belgium (Vol.1), Leiden; Boston: Brill. Retrieved May 17, 2019, from https://orbi.uliege.be/bitstream/2268/59379/1/Pages%20de%209789004326453_print_content_text-2.pdf
Day, M. (2010). IMPACT Best Practice Guide: Metadata for Text Digitization & OCR. Retrieved October 18, 2018, from https://purehost.bath.ac.uk/ws/portalfiles/portal/276937/IMPACT-metadata-bpg-pilot-1.pdf
El Bannay, O., Benslimane, R., Rais, N., & El Makhfi, N. (2009). Application for visualization of Arab manuscripts. in IEEE/ACS International Conference on Computer Systems and Applications, 10-13 May, (pp. 779-782). IEEE.
Gacek, A. (2004). Persian manuscripts in McGill university libraries. MELA Notes, 77, 1-9.
Ghali Nasr, W. (2009). Different practices in manuscript cataloging in Egypt: How could they be reconciled? Cybrarians Journal, 20. Retrieved October 21, 2018, from https://ecommons.aku.edu/libraries/6
Ide, N. M., & Sperberg Mc-Queen, C. M. (1995). The TEI: History, goals and future. Computers and the Humanities, 29 (1), 5-15.
Jordanous, A., Lawrence, K. F., Hedges, M., & Tupman, C. (2012). Exploring manuscripts: Sharing ancient wisdoms across the semantic web. in International Conference on Web Intelligence, Mining and Semantics, 13-15 June,. Retrieved May 16, 2019, from http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.647.214&rep=rep1&type=pdf
Khalidi, O. (2003). A guide to Arabic, Persian, Turkish and Urdu manuscript libraries in India. MELA Note, 75-76, 1-59.
Sanderson, R., Albritton, B., Schwemmer, R., & Van de Sompel, H. (2011). SharedCanvas: a collaborative model for medieval manuscript layout dissemination. in Proceedings of the 11th Annual International ACM/IEEE Joint Conference on Digital Libraries (JCDL), April 14, (pp. 175–184). ACM. Retrieved May 16, 2019, from https://www.slideshare.net/azaroth42/sharedcanvas-a-collaborative-modelfor-medieval-manuscript-layout-dissemination
Szántó, I. (2012). The heritage of Persian art in Bosnia and Herzegovina. Retrieved May 17, 2019, from http://www.cultureshutdown.net/the-heritage-of-persian-art-in-bosnia-and-herzegovina/
Uhlir, Z. (2008). Digitalization is not only making images: Manuscript studies and digital processing of manuscripts. KNYGOTYRA, 51, 148-162.
CAPTCHA Image