انتشار معنایی: بازنمون معنایی انتشارات علمی مبتنی بر مجموعه هستی‌نگاری‌های اسپار

فتحیان دستگردی, اکرم

doi:10.30484/nastinfo.2021.2920.2061

انتشار معنایی: بازنمون معنایی انتشارات علمی مبتنی بر مجموعه هستی‌نگاری‌های اسپار

نوع مقاله : مقاله مروری

نویسنده

اکرم فتحیان دستگردی

استادیار علم اطلاعات و دانش‌شناسی؛ مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری، شیراز، ایران،

10.30484/nastinfo.2021.2920.2061

چکیده

هدف: بررسی کاربرد فناوری‌های وب معنایی در مدل‌سازی و بازنمون معنایی انتشارات علمی (مانند مقالات، کتاب‌ها، پایان‌نامه‌ها و ...) که با عنوان «انتشار معنایی» شناخته می‌شود.
روش: پژوهش، توصیفی و به‌روش اسنادی انجام شده است. «هستی‌نگاری‌های اسپار» (مجموعه هستی‌نگاری‌های ایجاد‌شده برای انتشار و ارجاع‌دهی معنایی) برای توصیف همه جنبه‌های عرصه نشر طراحی شده‌اند. برای انجام پژوهش، وب‌سایت‌ مربوط به هریک از هستی‌نگاری‌های اسپار و برخی منابع مرتبط دیگر مورد بررسی قرار گرفت.
یافته‌ها: هستی‌نگاری‌های اسپار، مجموعه‌ای از هستی‌نگاری‌های مکمل یکدیگرند که امکان توصیف اطلاعات کتابشناختی انواع منابع و اجزای مختلف آن‌ها، انواع استنادات و ارجاعات کتابشناختی منابع علمی، مراحل گردش کاری نشر (مانند نقش‌های عامل‌های مشارکت‌کننده در فرآیند نشر، انواع همکاری‌های علمی، وضعیت‌های مختلف مدرک، و ...)، و همچنین سنجه‌ها و داده‌های آماری منابع کتابشناختی (مانند ضریب‌تأثیر، شاخص هیرش و ...) را در قالب جملات فراداده‌ای ماشین‌خوان در زبان آر.دی.اف فراهم می‌کنند. مجموعه هستی‌نگاری‌های اسپار در چهار گروه قابل دسته‌بندی است: هستی‌نگاری‌های مربوط به توصیف اطلاعات کتابشناختی انواع منابع و بخش‌های آن‌ها (DoCO، DataCite، FaBiO، DEO، و FRBR-DL)، هستی‌نگاری‌های مربوط به توصیف استنادات منابع علمی (BiRO، CiTO و C4O)، هستی‌نگاری‌های مربوط به توصیف گردش کاری نشر (PSO، PRO، SCoRO، PWO، FRAPO و FR)، و هستی‌نگاری‌های مربوط به توصیف سنجه‌ها و داده‌های آماری منابع کتابشناختی (BiDO و FiveStars).
نتیجه‌گیری: تحولات چشمگیر بحث انتشار معنایی در زمینه تغییر شیوه انتشار و به‌اشتراک‌گذاری داده‌های پژوهشی، ارتقای قابلیت جستجو، امکان تعامل بیشتر با کاربران، ایجاد رابط‌های هوشمند و استنتاج‌گرهای وب معنایی و ...، ضرورت توجه بیشتر به این عرصه را از سوی مراکز کتابشناختی و مؤسسات علمی و پژوهشی آشکار می‌سازد. استفاده از زبان‌های وب معنایی مانند «آر.دی.اف.»، «آر.دی.اف.اس.»، «اُ.دبلیو.ال.» و «اسپارکل» برای کمک به تجزیه و تحلیل، پردازش، و تفسیر آسان‌تر داده‌های علمی، می‌تواند سبب افزایش رؤیت‌پذیری، کشف پیوندهای ناشناخته بین آثار، یافتن پژوهش‌های مرتبط، و ... شود. هستی‌نگاری‌های اسپار ضمن ایجاد ساختار برای اطلاعات مرتبط با انتشارات علمی، امکان توصیف و بازنمون معنایی ابعاد مختلف نشر را فراهم می‌کنند. ارتباط بحث انتشار معنایی با مطالعات علم‌سنجی، مدیریت داده‌های پژوهشی، ارزیابی و رتبه‌بندی نشریات، فرایند داوری مقالات و ... افق‌های جدیدی را در پژوهش‌های رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی می‌گشاید و تحقق این امر با تکیه بر فناوری‌های وب معنایی می‌تواند راهگشای برخی از چالش‌ها و مشکلات کنونی باشد. فقدان توجه به مبحث انتشار معنایی در پژوهش‌های داخلی و همچنین نبود پژوهش‌هایی که هستی‌نگاری‌های اسپار را برای مدل‌سازی و بازنمون معنایی انتشارات علمی در زبان فارسی استفاده کنند، ضرورت توجه و تمرکز بیشتر به این عرصه را می‌طلبد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

هستی‌نگاری‌ها

عنوان مقاله [English]

Semantic Publishing: A Semantic Representation of Scholarly Publications based on the SPAR Ontologies

نویسنده [English]

A. Fathian Dastgerdi

Assistant professor, Knowledge & Information Science, Regional Information Center for Science and Technology (RICeST),Shiraz, Iran

چکیده [English]

Purpose: The purpose of this study is to investigate the application of semantic web technologies in semantic modeling and representation of scholarly publications (such as articles, books, dissertations, etc.), which is known as "Semantic Publishing".
Method: This descriptive study was conducted using the documentary method. The "SPAR ontologies" (Semantic Publishing and Referencing Ontologies) were created to describe all aspects of the publishing area. To conduct the research, the website of each of SPAR ontologies and some other related resources were examined.
Findings: The SPAR Ontologies are a set of complementary ontologies for the creation of comprehensive machine-readable RDF metadata for every aspect of semantic publishing; including describing the bibliographic information of different types of resources and their parts and components, different types of citations and bibliographic references of scholarly publications, publishing workflow processes (such as roles of agents in the publication process, various types of scientific contributions, different statuses of documents, etc.), and also metrics and statics for bibliographic resources (such as impact factor, h-index, etc.). The SPAR ontologies can be divided into four groups, including ontologies for describing the bibliographic information of different types of resources and their parts (i.e., DoCO، DataCite، FaBiO، DEO, & FRBR-DL), ontologies for describing citations of scholarly resources (i.e., BiRO، CiTO, & C4O), ontologies for describing the publishing workflow (i.e., PSO، PRO، SCoRO، PWO، FRAPO, & FR), and ontologies for describing metrics and statics for bibliographic resources (i.e., BiDO, & FiveStars).
Conclusion: Significant developments in semantic publishing, including changing the way of publishing and sharing research data, improving search capabilities, the possibility of more interaction with users, creating intelligent interfaces and semantic web reasoners, etc., reveals the need for more attention to this area by bibliographic data centers and scientific and research institutes. The use of semantic web languages such as RDF, RDFS, OWL, and SPARQL, to help analyze, process, and interpret scholarly data, makes it possible to increase visibility, discover unknown links between works, find related research, and more. The SPAR ontologies provide the possibility of structuring information related to scholarly publications and the opportunity of describing and semantically representing various dimensions of the publishing area. The relations between semantic publishing and scientometric studies, research data management, evaluation and ranking of journals, reviewing articles, etc., will open new horizons in Knowledge and Information Science studies, and achieving this by relying on semantic web technologies can solve some of the current challenges and problems. Lack of attention to semantic publishing in domestic researches and also the lack of researches that uses SPAR ontologies for semantic modeling and representation of scholarly publications in the Persian language requires more attention and focus on this area.

کلیدواژه‌ها [English]

Scholarly Publications
Ontology Model
Semantic Publishing
SPAR Ontologies
Semantic Modeling
Semantic Representation

مراجع

Bartalesi, V., & Meghini, C. (2015). Using an Ontology for Representing the Knowledge on Literary Texts: The Dante Alighieri Case Study. Semantic Web journal, 8 (3): 385 – 394.
Brank, J., Grobelnic, M., & Mladenic, D. (2005). A survey of Ontology evaluation techniques. In Proceedings of the Conference on Data Mining and Data Warehouses (SiKDD 2005)(pp. 166-170). Citeseer Ljubljana, Slovenia.
Daquino, M., Tomasi, F. (2015). Historical Context Ontology (HiCO): A Conceptual Model for Describing Context Information of Cultural Heritage Objects. In Garoufallou E., Hartley R., Gaitanou P. (eds) Metadata and Semantics Research. MTSR 2015. Communications in Computer and Information Science, vol 544. Springer, Cham.
Daquinoa, M.; Peronib ; Tomasi, F.; & Vitali, F. (2014). Political Roles Ontology (PRoles): enhancing archival authority records through Semantic Web technologies, Procedia Computer Science, 38: 60-67.
Fathian, A. (2020). Designing the metadata ontology model for semantic modeling and representation of scholarly journals articles in the RICeST system. Regional Information Center for Science and Technology (Project Report), Shiraz. Retrieve from: https://search.ricest.ac.ir/dl/search/defaultta.aspx?DTC=15&DC=1503 [In Persian]

]فتحیان، اکرم (1399). طراحی الگوی هستان‌شناسی فراداده‌ای برای مدلسازی و بازنمون معنایی مقالات نشریات علمی در پایگاه رایسست (طرح پژوهشی). مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری، شیراز.[

Hannemann, J., & Kett, J. (2010). Linked Data for Libraries. In World Library and Information Congress: 76th General Conference and Assembly, Meeting 149. Information Technology, Cataloguing, Classification and Indexing with Knowledge Management, 10–15, August 2010, Gothenburg, Sweden.
Miranda, S., Orciuoli, F., & Sampson, D. G. (2016). A SKOS-based framework for Subject Ontologies to improve learning experiences. Computers in Human Behavior, 61, 609-621.
Osborne, F., Peroni, S., and Motta, E. (2014). Clustering citation distributions for semantic categorization and citation prediction. In I4th Workshop on Linked Science 2014— Making Sense Out of Data (LISC2014), 19-23 Oct 2014, Riva Del Garda, Trentino, Italy (Forthcoming).
Peroni, S. (2014). The Semantic Publishing and Referencing Ontologies. In Semantic Web Technologies and Legal Scholarly Publishing. Law, Governance and Technology Series, vol 15. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-319-04777-5_5.
Peroni, S., Shotton, D. (2018). The SPAR Ontologies. In Proceedings of the 17th International Semantic Web Conference (ISWC 2018): 119-136. Retrieve from: https://doi.org/10.1007/978-3-030-00668-6_8
Peroni, S., Shotton, D., & Vitali, F. (2012). Scholarly publishing and linked data: describing roles, statuses, temporal and contextual extents. In Proceedings of the 8th International Conference on Semantic Systems, Graz, Austria, pp. 9-16.
Peroni, S., Tomasi, F., Vitali, F., & Zingoni, J. (2014). Semantic Lenses as Exploration Method for Scholarly Articles. In Catarci T., Ferro N., Poggi A. (eds) Bridging Between Cultural Heritage Institutions. IRCDL 2013. Communications in Computer and Information Science, vol. 385. Springer, Berlin, Heidelberg.
Shotton, D. (2012). The five stars of online journal articles: A framework for article evaluation. D-lib Magazine, 18 (1-2). Retrieve from: http://www.dlib.org/dlib/january12/shotton/01shotton.html
Tapia-Leon M., Chicaiza Espinosa J., Espinoza Arias P., Santana-Perez I., Corcho O. (2019). Using the SPAR Ontology Network to Represent the Scientific Production of a University: A Case Study. In Rocha Á., Adeli H., Reis L., Costanzo S. (eds) New Knowledge in Information Systems and Technologies. WorldCIST'19 2019. Advances in Intelligent Systems and Computing, vol 932. Springer, Retrieve from: https://doi.org/10.1007/978-3-030-16187-3_20
Welty, C. A., & Jenkins, J. (1999). Formal ontology for subject. Data & Knowledge Engineering, 31 (2), 155-181.
Wilkinson, M. D., Dumontier, M., Aalbersberg, I. J., Appleton, G., Axton, M., Baak, A., Blomberg, N., Boiten, J. W., da Silva Santos, L. B., Bourne, P. E., Bouwman, J., Brookes, A. J., Clark, T., Crosas, M., Dillo, I., Dumon, O., Edmunds, S., Evelo, C. T., Finkers, R., ... Mons, B. (2016). The FAIR Guiding Principles for scientific data management and stewardship. Scientific Data, 3 (1). Retrieve from: https://doi.org/10.1038/sdata.2016.18