بازنمایی تولید و سنجش علم در خبرگزاری‌های رسمی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه تهران؛ عضو هیات علمی دانشگاه زابل

2 دانشجوی دکترای علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه تهران

3 هیات علمی گروه علم اطلاعات و دانش شناسی. دانشگاه تهران

چکیده

هدف: با توجه به اسناد بالادستی جمهوری اسلامی در حوزه علم و فناوری، به رویکرد خبرگزاری‌های رسمی جمهوری اسلامی در بازنمایی مفهوم تولید و سنجش علم طی سال‌های اخیر می‌پردازد.
روش/ رویکرد پژوهش: به‌روش تحلیل محتوا اسناد بالادستی نظام جمهوری اسلامی ایران در حوزه علم و فناوری را بررسی کرده و اخبار منتشرشده در این حوزه را در دو مقوله کلی تولید و سنجش علم توسط خبرگزاری‌های رسمی مهر، ایسنا، ایرنا، و خبرآنلاین طی سال‌های 1390تا پایان مرداد 1393 مورد توجه قرار داده است.
یافته‌ها: میزان انعکاس دو مقوله علم و فناوری در چهار خبرگزاری 620 خبر (8/61% در حوزه تولید و 2/38% در حوزه سنجش علم) بوده است. بیشترین اخبار مرتبط با حوزه تولید علم به کمّیت تولیدات علمی ایران و نشریات و پایگاه‌های اطلاعات علمی اشاره داشته، در حالی که بیشترین اخبار مرتبط با سنجش علم به رتبه‌بندی دانشگاه‌ها، کشورها، و دانشمندان اشاره کرده است. مسئولان و مدیران وزراتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری، بهداشت و درمان، آموزش پزشکی و آموزش پرورش و پس از آن، پایگاه استنادی جهان اسلام به‌عنوان مرجع خبر، بیشترین فعالیت را داشته‌اند. در بحث نگاه انتقادی به مسئله تولید علم، مجلس شورای اسلامی در رده اول و از نظر حوزه موضوعی نیز به علوم انسانی بیشترین نقد وارد بوده است. مقوله‌های مربوط به رتبه‌بندی کشورها با نشریات، بروندادهای علمی با نشریات، و ربته‌بندی کشورها و بروندادهای علمی در مقوله‌های مورد بررسی در خبرگزاری‌ها دارای بیشترین هم‌وقوعی بوده‌اند.
نتیجه‌گیری: با توجه به نقش اساسی رسانه‌ها در شکل‌دهی به افکار عمومی و فرهنگ‌سازی بیشتر گفتمان تولید علم، ضرورت توجه به مسئله تولید علم و فرهنگ‌سازی بیشتر در این خصوص بیش از پیش احساس می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Representation of Science Production and Evaluation in Iranian Formal News Agencies

نویسندگان [English]

  • E. Vaziri 1
  • A. Mardani 2
چکیده [English]

Purpose: To identify how Iranian formal news agencies represent science production and evaluation using high level documents.
Methodology: Using content analysis, Iranian high level documents on science and technology were analyzed and categorized into two groups of science production and science evaluation. The contents of four news agencies (Mehr, ISNA, IRNA and KHABAR ONLINE) during 2011 to 2014 were regarded.
Results: There were 620 news about science and technology in four news agencies (61.8% on science production and 38.2% on science evaluation). The majority of science production news was around science production quantity and scientific journals and databases, while in science evaluation category, ranking of univerisites, countries and scientists were on top. The top most news contributors were The Ministry of Science, Research and Technology, Ministry of Health and Medical Education, Ministry of Education and Islamic World Science Citation Center respectively. The Iranian Parliament had the most critical views toward science production. Humanities got the most critical reviews. The highest cooccurences were among countries ranking and publication, scientific outputs and publications also countries ranking and scientific outputs.
Conclusion: Due to vital role of media in shaping public opinion and publishing science production discourse, it seems necessary for news agencies to consider more about science production.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Science production
  • Iranian formal News Agencies
  • Science evaluation
  • High level documents
  • Comprehensive Scientific Map of Iran
اسدیان، آزاده؛ نوروزی‌چاکلی، عبدالرضا (1391). تحلیل جایگاه و همسویی منابع درسی برنامه کارشناسی ارشد رشته علم‌سنجی در  نظام آموزش عالی ایران با اهداف و اولویت‌های نقشه جامع علمی کشور. پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی، 16 (27)، 99-120.
بشیر، حسن؛ موذن، کاظم (1392). دیپلماسی رسانه‌ای آمریکا در قبال بیداری اسلامی سال 2011؛ تحلیل محتوای کیفی سایت فارسی صدای آمریکا (از 1 ژانویه 2011  تا 1 ژوئیه 2011). فصلنامه انقلاب اسلامی، 33،  38-53.
پیروانی‌نیا؛ پگاه؛ پیروانی‌نیا، پونه (1388). تحلیل محتوای کتب درسی دوره پیش دانشگاهی از نظر میزان توجه به قرآن و مفاهیم قرآنی. مطالعات قرآن و حدیث، 3 (1)، 169-189.
خانیکی، هادی؛ زردار، زرین (1393).  زودآیند علم در رسانه‌ها، بررسی فرایند برساخته شدن علم در چارچوبهای رسانه‌ای. پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات، 29(4)، 81- 92.
دهقان، علیرضا (1387). بررسی تأثیر رسانه‌ها بر افکار عمومی کاربرد یک الگوی جامعه شناختی. نامه علوم اجتماعی، 13 (13)، 75-100.
ذاکرصالحی، امین (1388). محیط پژوهش در ایران و پیشنهاد اهداف و سیاست‌های پژوهش در برنامه پنجم توسعه کشور.  پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، 15 (3)، 78-51.
ذاکرصالحی، غلامرضا؛ ذاکرصالحی، امین (1388). تحلیل محتوای پیش نویس نقشه جامع علمی کشور در پیشنهادی الگوی ارزیابی آن. سیاست علم و فناوری، 2 (2)، 20- 32.
رشیدی آشتیانی، اعظم؛ لاریجانی، حسن (1390). تحلیل محتوای نشریه های علمی-پژوهشی در حوزه موضوعی اقتصاد در سالهای 1385-1389. برنامه‌ریزی و بودجه، 16 (3): 53- 69.
رضایی، فیروزان (1390). جایگاه کتابداری و اطلاع‌رسانی در نقشه جامع علمی کشور، مدیریت پژوهش و آموزش، گروه پژوهش‌های توسعه‌ای فناوری اطلاعات. بازیابی 5 آذر 1392، سایت سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران. www.nlai.ir/portals/0/files/ketabdari-etelaresani.pdf
رضایی‌شریف‌آبادی، سعید؛ طالشی، مهدی‌زاده، محمد؛ و فرقدان، سمیه (1389). تحلیل محتوای مقاله‌های فصلنامه گنجینه اسناد. فصلنامه کتاب، 21 (2)، 74- 86..
رضوی‌زاده، نورالدین (1385). تحلیل محتوای پنج خبرگزاری فعال در فضای وب (پانا، ایکنا، ایپنا، قدس و شبستان). تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
زلفی‌گل، محمدعلی؛ کیانی بختیاری، ابوالفضل (1387). مصادیق تولید علم: شاخص‌های انتخاب و انتخاب شاخص‌ها. رهیافت، 6، 18- 27.
سند چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران در افق ۱۴۰۴ (1382). بازیابی 3 شهریور 1392، پایگاه اطلاع رسانی دولت. http://www.dolat.ir/PDF/20years.pdf
فاطمی، محمد (1392). واکاوی اندیشه‌های تمدنی رهبر انقلاب (3). بازیابی 19 شهریور 1392، پایگاه تحلیلی تبیینی برهان. http://tnews.ir/news/E4A917184410.html
کریمی، سعید (1380). توسعه سیاسی (رسانه و راه‌های تقویت مشارکت مردم در صحنه‌های سیاسی و اجتماعی). بازیابی در 2 بهمن 1392، سایت مرکز پژوهش‌های صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.
محمدجانی، فرزاد؛  سعادتمند، زهره؛ و کشتی‌آرای، نرگس (1392). تحلیل محتوای کتاب‌های آموزشی دوره ابتدایی بر مبنای مؤلفه های آموزش جهانی. آموزش و یادگیری، 1 (2)، 52-67.
منصوریان، یزدان؛ علی‌پور، امید (1393). انعکاس اخبار علم اطلاعات و دانش‌شناسی در مطبوعات کشور: مطالعه‌ی موردی روزنامه ایران. تعامل انسان و اطلاعات، 1 (1)، 1-9.
مهدی‌زاده، محمد(1384). بررسی محتوایی و حرفه ای مطالب هفت خبرگزاری غیر دولتی. رسانه،  16(3)، 36-50.
نوروززاده، رضا؛ شفیع‌زاده، حمید؛ و روحانی، شادی (1392). ارزیابی و تحلیل بخش علم و فناوری برنامه پنجم توسعه از منظر اسناد فرادستی. راهبرد، 66 (22)، 18-26.
نوروززاده، رضا؛ فتحی‌ واجارگاه، کورش؛ و کیذوری، امیرحسین (1388). تحلیل محتوایی اسناد فرادستی و معین به منظور استنتاج سیاستهای برنامه‌های توسعه پنجم بخش آموزش عالی، تحقیقات و فناوری. پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، 15 (3)، 51-78.
نوروزی ‌چاکلی، عبدالرضا (1390). آشنایی با علم‌سنجی: مبانی، مفاهیم، روابط و ریشه‌ها. تهران: سمت؛ دانشگاه شاهد.
Bishop, J. (1997). The media and communicating science to the public. CBE Views, 20 (3), 53-66.
Unesco. (2011). Medai coverage of science and technology in Africa, department of journalism and coomunication. London: MakerereUniversity.
Nelkin, D. (2001). Beyond risk: Reporting about genetics in the post-Asilomar press. Perspectives in Biology and Medicine, 44 (2), 199–207.
CAPTCHA Image