نمایه‌ کتاب در ایران از دیدگاه ناشران و خوانندگان

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس مسئول و پژوهشگر، اداره کل آموزش و پژوهش، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران

2 کارشناس مسئول، اداره کل پردازش و سازماندهی اطلاعات، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران

3 دانشجوی دکترای علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

هدف: بررسی وضعیت نمایه کتاب در ایران از سه جنبۀ وجود نمایه در کتاب‌های منتشرشده، میزان آشنایی خوانندگان، و دیدگاه ناشران دربارۀ نمایه کتاب است.
روش/ رویکرد پژوهش: پژوهش از نوع کاربردی و به روش پیمایشی در سه بخش انجام شده است: 1) بررسی وجود نمایه در 382 عنوان کتاب؛ 2) مصاحبه‌ای کوتاه با 150 نفر از اعضای کتابخانه ملی ایران؛ و 3) نظرسنجی از 365 ناشر درباره نمایه کتاب از طریق پرسشنامه و سیاهه وارسی.
یافته‌ها: فقط 12% کتاب‌های منتشرشده نمایه دارند؛ میزان آشنایی خوانندگان با نمایه  انتهای کتاب 40% است؛ 57% ناشران برای کتاب‌های خود نمایه تهیه می‌کنند؛ نیمی از ناشران دارای نمایه‌ساز متخصص؛ و 55% آنها دارای شیوه‌نامه برای نمایه‌سازی هستند. از نظر بیشتر ناشران همۀ کتاب‌ها نیاز به نمایه ندارد. ناشران، دلایل نداشتن نمایه را هزینه، کمبود متخصص، و عدم آشنایی خوانندگان با نمایه اشاره کرده‌اند.
نتیجه‌گیری: نمایه کتاب در ایران وضعیت مطلوبی ندارد. البته مقایسه پژوهش حاضر با پژوهش‌های مشابه خارج از کشور نشان داد که این وضعیت محدود به ایران نیست. پیشنهاد می‌شود برای بهبودی این وضعیت کارگاه‌های آموزشی برای ناشران برگزار شود؛ دستنامه و شیوه‌نامه نمایه‌کتاب تدوین گردد؛ و درج نمایه در کتاب از سوی مسئولان نشر الزامی شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Back-of-the-book Index in Iran from the Perspective of Publishers and Readers

نویسندگان [English]

  • Z. Tahavori 1
  • M. Khansefid 2
  • Z. Farizadeh 3
1 Researcher, National Library and Archives of Iran
2 Master in Knowledge and Information Science, National Library and Archives of Iran
3 PhD Candidate, Knowledge and Information Science (Corresponding author), Chamran University of Ahwaz
چکیده [English]

Purpose: To explore the situation of back-of-the-book indexes in Iran from three aspects: the existence of an index in published books, the familiarity of readers with indexes, and the publishers' view.
Methodology/Approach: This is a survey using a self-designed questionnaire and checklist and is done in three parts: 1) investigating the existence of index in 382 books, 2) short interview with 150 members of National Library of Iran, and 3) surveying publishers’ viewpoints on index.
Findings: Only 12% of published books have indexes. The amount of readers' familiarity with index was 40%. 57% of publishers make index for their books. Half of publishers have expert indexers and 55% have a manual for book indexing. Most of publishers believe that all books do not need index. Some reasons for not having an index are mentioned cost, shortcoming of experts and unfamiliarity of readers with the index.
Conclusion: The back-of-the-book index in Iranian publications is not satisfactory, same as other countries. There are some suggestions to promote book indexing in Iran such as holding workshops for publishers, preparing manuals and enforcing publishers to provide indexes for their books.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The back-of-the-book index
  • Iran
  • Publisher
  • Publication
  • Indexing

مراجع

ابراهیمی میلاجردی، زینب؛ ریاحی‌نیا، نصرت (1393). مطالعه میزان تطابق نمایه‌های انتهای کتابهای فارسی حوزه کتابداری و اطلاع‌رسانی با استانداردهای ایزو 999 و بی.اس. 3700.  تعاملانسانواطلاعات، 1 (1)، 10-26.

اشرفی‌ریزی، حسن؛ و کاظم‌پور، کاظم (1386). ارزیابی نمایه و نمایه‌سازی: معیارها و استانداردها. فصلنامه علوموفناوریاطلاعات، ٢٣ (۱ و ۲) ۱۳، 153-170.

پورممتاز، علیرضا؛ مدرسی تهرانی، شهره؛ درخشان، حسین (1383). آماده‌سازی کتاب: بخش دوم هنر نمایه‌سازی به انضمام استانداردهای ایزو. زیر نظر محمد رنجبری. تهران: خانه کتاب ایران.

تجعفری، معصومه؛ داورپناه، محمدرضا (1386). ارزیابی نمایه‌های پایان کتابهای فارسی حوزه علوم اجتماعی از نظر رعایت ملاکهای استاندارد ایزو 999. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 10 (37)، 52-65.

تیموری‌خانی، افسانه (1384). لزوم استانداردسازی نمایه‌ها با نگاهی به نمایه‌های انتهای کتاب براساس استاندارد ایزو 1996-999. فصلنامه کتاب، 16 (4)، 105-110.

دهنوی، فاطمه (1387). بررسیوضعیتنمایه‌هایانتهایکتبفارسیکتابداریواطلاع‌رسانیازسال 1348 تا سال 1385ومقایسهآنبااستانداردهایبین‌المللی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران.

شریفیان، داوود (1376). بررسیوضعیتنمایه‌هایانتهایکتابکتابهایزبانوادبفارسیانتشاریافتهبینسال‌های 1370تاپایانسال 1374. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، تهران.

کریمی، سکینه (1378). مطالعهمیزانرعایتاستانداردهایبین‌المللیایزودرنمایه‌هایپایانی کتابهایفارسیتاریخمعاصرایرانمنتشرشدهدرسالهای 1373-1377. پایان‌نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، تهران.

ماتیوس، پاولاال؛ باکول، کی‌جی‌بی (1380). نمایه‌های کتاب‌های اطلاعاتی کودکان (مختاری، حیدر، مترجم). اطلاع‌رسانیوکتابداری: تحقیقاتاطلاع‌رسانیوکتابخانه‌هایعمومی، 40، 68-69.

مزینانی، علی (1374). نمایه‌های انتهای کتابهای علوم پزشکی فارسی (1368 تا 1372). اطلاع‌رسانیوکتابداری:مطالعاتملیکتابداریوسازماندهیاطلاعات، 6 (1)، 60-68

نوروزی، علیرضا (1380). نمایه‌سازی کتاب: راهنمایی برای ناشران، نمایه‌سازان، کتابداران، مؤلفان و مترجمان. تهران: چاپار.

نوشین‌فرد، فاطمه؛ قوجقی، عبدالخالق (1389). ارزیابی انتهای کتابهای فارسی حوزه علوم اسلامی کتابخانه های دانشگاه آزاد اسلامی (واحد رودهن) از نظر رعایت ملاکهای استاندارد ایزو 999. دانش‌شناسی، 8 ، 97-110.

همایی، بهروز (1390). بررسیمیزانمطابقتنمایه‌هایانتهایکتابهایمرجعفارسیوعربیحوزهعلوماسلامیمنتشرشدهبینسال‌های 70 تا 80 بااستانداردهایموجود. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، تهران.

Anderson, J. D., & Radford, G. (1988). Back-of-the-book indexing with the nested phrase indexing system (nephis). The Indexer, 16 (2), 79-84.

Bosschieter, P. (2006). Back-of-the-book indexing in the Netherlands today. The Indexer, 25 (2), 86-88.

Dai, L. )2008(. Book indexing in China. The Indexer, 26 (1), 3-7.

Diepeveen, C. (2006). Continental European indexing: then and now. The Indexer, 25 (2), 74-78

Diodato, V. (1991). Cross-references in back-of-book Indexes. The Indexer 17 (3), 178-184.

Diodato, V. (1994). User Preferences for Features in Back of Book Indexes. Journal of the American Society for Information Science, 45 (7), 529-536.

Diodato, V., & Gandt, G. (1991). Back of Book Indexes and the characteristics of author and nonauthor indexing: Report of an exploratory study. Journal of the American Society for Information Science, 42 (5), 341-350.

Gutierrez, R. M. (2013). Scholarly publications in Latin America: Were, oh index, art thou? The Indexer, 31 (1), 12-17.

Law, M. D. (1970). Introduction to book indexing. The Indexer,7 (2), 46-48.

Nwodo, C.O. & Otokunefor, H.C. (1989). Indexing of books in Nigeria: Some observations. The Indexer, 16 (4), 249-250.

Mirjood, S. H., Shapouri, S. & Vahed, Z. (2013). Evaluation back-of-the-book indexes of Persian books with subject of microbiology in central library of Islamic Azad University, Lahijan branch (Iran) based on indexing international standards ISO 999. International Research Journal of Applied and Basic Sciences, 4 (8), 2125-2128.

van der Meij, H. (2002). Styling the index: Is it time for a change? Journal of information Science, 28 (3), 243-251.

Weinberg, B. H. (1988). Why indexing fails the researcher. The Indexer, 16 (1), 3-6.

Weinberg, B. H. (2000). Book indexes in France: Medieval specimens and modern practices. The Indexer, 22 (1), 2-13.

Wellisch, H. H. (1994). Book and periodical indexing. Journal of the American Society for Information Science, 45 (8), 620- 627.

Williams, P. L. & Bakevell, K. G. B. (1999). Children and indexes. New Library World, 100 (1150), 201-206.

فصلنامه مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات

دوره 26، شماره 4
زمستان 1394
صفحه 29-44

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار