طراحی حروف در رساله جهادیه: نخستین کتاب فارسی چاپ‌شده در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناس ارشد پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد

چکیده

هدف:روند شکل‌گیری حروف فارسی چاپی و نحوه طراحی آن در رساله جهادیه، نخستین کتاب چاپ‌شده در ایران.
روش/ رویکرد پژوهش: با روش سندپژوهی و از طریق تصویربرداری از متن و ساختار کتاب، ویژگی‌های حروف و نوع خط آن شناسایی شد.
یافته‌ها: خط نسخ عربی پایه اصلی طراحی حروفچاپی این کتاب بوده است، و در مواردی برای آن معادل فارسی ساخته شده است. چاپچی رساله جهادیه کوشیده است اثری جدید پدید آورد؛ گرچه گاه کمبود امکانات و دانش فنی مانع این بوده اما از نکات بارز و درخشان این اثر نکاسته است.
 نتیجه‌گیری: چاپ این کتاب با معیارهای کتاب‏آرایی سنتی و بی‌سابقه بودن استفاده از حروف متحرک برای چاپ کتاب فارسی، کم و بیش موفق بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Font Design of Resaleh-ye Jahadiyeh, the First Persian Printed Book in Iran

نویسنده [English]

  • Mohammad Javad Ahmandinia
Islamic and Iranian Printed Books Researcher
چکیده [English]

Purpose: Fonts of the first Persian book printed in Iran.
Method/ Research Design: Data is collected by photography of the text and examining the structure of the book, qualities of the font.
Findings: The Arabic Naskh style has been the basis of design. In some instances, Persian equivalents are designed for the book. The typecasting master has done his best to create a novel design. However, shortage of resources and technical knowledge has prevented him from doing. Nevertheless, the product contains outstanding and brilliant features.
Results: Given the traditional book design, and the fact that it was the first Persian book printed with movable letters, Resaleh-ye Jahadiyeh, has been to some extent a successful endeavor.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Resaleh-ye Jahadiyeh
  • Persian fonts
  • Press printing
  • Qajarids Dynasty
احمدی‌نیا، محمدجواد (1391). شیوه‌های شماره‌‌گذاری صفحات در کتب چاپ سربی دوره قاجار. کتاب ماه هنر، 172، 52-59.
ادیب سلطانی، میرشمس‌الدین ( 1381). راهنمای آماده ساختن کتاب. تهران: علمی فرهنگی.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن ( 1363). تاریخ منتظم ناصری. (محمد اسماعیل رضوانی، تصحیح)، تهران: دنیای کتاب.
افشار مهاجر، کامران (1390) . گرافیک مطبوعاتی. تهران: سمت.
بابازاده، شهلا (1378). تاریخ چاپ در ایران. تهران: کتابخانه طهوری.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی (1384). دستور خط فارسی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
پورممتاز، علیرضا ( 1388). فرهنگ جامع چاپ و نشر. تهران: کارآفرینان فرهنگ و هنر.
پهلوان، فهیمه ( 1378). پایه و اصول صفحه آرایی. تهران : شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
تربیت، میرزا محمد علی خان (1313)‌. تاریخ مطبعه و مطبوعات ایران. تعلیم و تربیت، 11، 657-664.
تقی‌‌زاده، حسن (1290). چاپخانه و روزنامه در ایران. کاوه، 2 (5)، 11-14.
دوشوز، لسون (1324). معرفهالبدایع فی الفنون و الصنایع. (عیسی طبیب، مترجم)، تهران : مطبعه شاهنشاهی.
ذوقبی، پاسکال(1390). کتاب اردیبهشت 2. (علی اصغر حسینی، مترجم)، تهران: یساولی.
سپهر، مسعود (1388). کتاب اردیبهشت1. تهران: یساولی.
شچگلوا، الیمپیادا پاولونا (1388). تاریخ چاپ سنگی در ایران. (پروین منزوی، مترجم)، تهران: معین.
شیرازی، میرزا صالح (1387) . سفرنامه ها: میرزا صالح شیرازی. (غلامحسین میرزا صالح، به کوشش)، تهران: نگاه معاصر.
طریقه دار، ابوالفضل(1383). انواع ویرایش.  قم: بوستان کتاب.
فضایلی، حبیب­ الله (1363). تعلیم خط. تهران: سروش .
کرایگ، جیمز؛ برتون، بروس (1390). سی قرن طراحی گرافیک. (ملک محسن قادری، مترجم)، تهران: سازمان چاپ و انتشارات
گرین، نیل (1390).  انقلاب استانهوپی و چاپ فارسی. (پریسا درخشان مقدم، مترجم)، ایران نامه،26 (3 و 4)، 137-157.
وایت، الکس (1388). عناصر طراحی گرافیک. (الهه بور، مترجم)، تهران: آبان.
وایت، الکس (1389). تاملی در طراحی حروف. (محمدرضا عبدالعلی، عاطفه متقی، مترجم)، تهران: فرهنگسرای میردشتی.
مارزلف، اولریش (1385). نوپایی چاپ در ایران، تعریف و تخمین. (آزاده افراسیابی، مترجم)، کتاب ماه کلیات، 103 و 104 و 105، 22-31.
مثقالی، فرشید (1390). تایپوگرافی. تهران: نظر.
محیط طباطبایی، محمد (1314). تأسیس دبستانهای ملی. تعلیم و تربیت، 5 -6، 257.
مشهوری، محسن (1380). نگرشی بر کلیات صنعت چاپ. تهران : پیکان.
مولر بروکمان، ژوزف (1386). سیستم گرید در طراحی گرافیک. (دژار حقی، مترجم)، تهران: دید .
مینوی، مجتبی (1332). اولین کاروان معرفت. یغما، 8، 274-278.
نفیسی، سعید (1325). صنعت چاپ مصور در ایران. پیام نو، 2 (5)، 22-35.
یغمایی، اقبال (1364). مدرسه دار الفنون. تهران: سروا.
Woolman,Mattew (1997).Atype detective story. England: Roto Vision.
CAPTCHA Image