طرحی از طبقه‌بندی علوم در ایران باستان با تأکید بر بندهش ایرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکترای علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز؛ کتابدار کتابخانه مرکزی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

10.30484/nastinfo.2018.2241

چکیده

هدف: ارائه طرحی از طبقه‌بندی علوم در ایران باستان با تکیه بر متون باستانی.
روش‌شناسی: رویکردی تاریخی، با تکیه بر متون، منابع، و اسناد موجود.
یافته‌ها: ایرانیان در تاریخ پیشینه علمی قوی‌ای دارند؛ اما بسیاری از منابع علمی آنها در گذر زمان نابود شده است. بندهش ایرانی یکی از منابع مهم باستانی ایران و حاوی طرح طبقه‌بندی گسترده‌ای از علوم است که بیشتر جنبه واقع‌گرایانه و کاربردی دارد تا فلسفی؛ این طرح با دیدی جامع‌نگرانه استخراج می‌شود. همچنین در این کتاب، نخستین طرح تاکسونومی مضبوط نیز ارائه شده است.
نتیجه‌گیری: طرح طبقه‌بندی علوم موجود در بندهش با توجه به پیش‌فرض‌های سه‌گانه موجود در متن، پذیرفته می‌شود. این طرح واقع‌گرایانه و کاربردی ارائه شده است. به‌جای اسم‌بردن از کلیت هر علم، لایه دوم طبقه‌بندی، یعنی ابعاد هر علم به‌طور تفکیکی ذکر کرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Sciences Classifying scheme in Ancient Iran according to the Iranian Bundahish

نویسنده [English]

  • A. Nazi
PhD Candidate of Knowledge and Information Science, Shahid Chamran University of
چکیده [English]

Purpose: This study seeks to extract a scheme of science classification in Iranian ancient texts.
Methodology: A historical approach, in resources and existing documents.
Findings: Iranians have a bright scientific background, but many of their scientific resources was destroyed over the time. The Iranian Bundahish is one of the most important sources from ancient Iranian, that has a classification scheme of sciences which has more realistic and pragmatic aspect than philosophically; that understandable with a comprehensive view. As the first taxonomic scheme was presented in this book.
Conclusion: These sciences classification scheme can be extract according to the threefold presupposition contained in this paper. Because this is a realistic and pragmatic scheme, instead of considering the totality of the science the second layer of the classification scheme and the dimensions of each science field considered.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Bundahish
  • science classification in ancient Iran
  • ancient libraries
  • taxonomy
  • science fields
ابن‌ندیم، محمدبن اسحاق (1381). الفهرست (رضا تجدد، مترجم). تهران: اساطیر.
بندهش. (1369). گردآوری فرنبغ دادگی (مهرداد بهار، مترجم). تهران: توس.
بیاتی، ابوالحسن؛ خندق‌آبادی، مجتبی (1393). مدل طبقه‌بندی علوم با الهام از گزاره‌های اسلام. مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام، 3 (9)، 37-52.
ثقفی، سیدمحمد (1381). تقسیم‌بندی علوم (1). درسهایی از مکتب اسلام، 42 (4)، 31-38.
جلالی، غلامرضا (1391). طبقه‌بندی علوم با رویکرد اسلامی ایرانی (ضرورت شناسایی الزامات و مختصات پارادایم جدید). مشکوه، 31 (115)،‏ 76- 95.
حقیقی، محمود (1366). مروری بر رده‌بندی نظری و عملی. مجله روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران، 3 و 4 (0)، 45-58. بازیابی 19 تیر 1397، از https://jpsyedu.ut.ac.ir/article_12951_0.html
داودی، مهدی (1370). مقدمه‌ای بر جنبه‌های نظری رده‌بندی. فصلنامه کتاب، 2 (1، 2، 3، و 4)، 271-301.
زاوش، محمد (1375). کانی‌شناسی در ایران قدیم. ت‍ه‍ران‌: پ‍ژوه‍ش‍گ‍اه‌ ع‍ل‍وم‌ ان‍س‍ان‍ی‌ و م‍طال‍ع‍ات‌ ف‍ره‍ن‍گ‍ی‌.
سالاری، حسن (1387). از رده‌بندی ارسطویی تا رده‌بندی ایرانی. فردوسی، 62 و 63 (1)، 126- 128.
صاحب‌جواهر، عبدالعزیز (1311). کتابخانه‌های ایران: از ماقبل از اسلام تا عصر حاضر در داخله و خارجه. ]تهران[: فردوسی (چاپخانه).
صدرفراتی، محمدمهدی (1390، 2 شهریور). طبقه‌بندی علوم؛ ریشه‌ها و عواقب. رسالت، ص 18. بازیابی 19 تیر 1397، از http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=43952
فتحی عبدالهادی، محمد؛ بدر، احمد (1389). تاریخ تحولات طبقه‌بندی و رده‌بندی در فرهنگ اسلامی (ترجمه محمد حسینی). آینه پژوهش، 21 (125)، 15- 20.
فدایی، غلامرضا (1380). طرحی نو در طبقه‌بندی علوم. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، 46 و 47 (158 و 159)، 287-308. بازیابی 19 تیر 1397، از https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/319870
کاکایی، قاسم (۱۳۸۴). عرض ذاتی به‌عنوان معیار وحدت و تمایز مسایل علوم. مجله دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان، 4 (10)، 71–96.
کخ، هایدماری (1376). از زبان داریوش (پرویز رجبی، مترجم). تهران: نشر کارنگ.
گزنفون (1342). کورش‌نامه (رضا مشایخی، مترجم). تهران: بنگاه ترجمه و نشرکتاب‏‫‏‏‏.
محقق، مهدی (1370). تقسیم‌بندی علوم از نظر دانشمندان اسلامی. فصلنامه سیاست علمی و پژوهشی، (1)، 28-37.
محمدنیا، مرتضی (1384). تأثیر رده‌بندی ارسطو بر رده‌بندی‌های اسلامی. آینه پژوهش، 16 (96)، 56 -61.
محمدنیا سماکوش، مرتضی؛ اشرفی‌ریزی، حسن؛ و محمدی، حسین (1390). سرگذشت کتابخانه‌ها در ایران. تهران: کتابدار.
نجم‌آبادی، محمود (1350). سیر و تحول علوم طبی در ایران و شاهکارهای طبی پزشکان ایرانی. در گ‍وش‍ه‌ای‌ از س‍ی‍م‍ای‌ ت‍اری‍خ‌ ت‍ح‍ول‌ ع‍ل‍وم‌ در ای‍ران‌ (م‍ج‍م‍وع‍ه‌ م‍ق‍الات‌ ت‍ح‍ق‍ی‍ق‍ی‌)، (ص 27-63). تهران: دفتر اطلاعات و روابط عمومی وزارت علوم و آموزش عالی.
نصر، حسین (1350). فلسفه در اعصار تاریخ ایران. در گ‍وش‍ه‌ای‌ از س‍ی‍م‍ای‌ ت‍اری‍خ‌ ت‍ح‍ول‌ ع‍ل‍وم‌ در ای‍ران‌ (م‍ج‍م‍وع‍ه‌ م‍ق‍الات‌ ت‍ح‍ق‍ی‍ق‍ی‌)، (ص 9-26). تهران: دفتر اطلاعات و روابط عمومی وزارت علوم و آموزش عالی.
همایونفرخ، رکن‌الدین (1344). تاریخچه کتابخانه‌های ایران و کتابخانه‌های عمومی. تهران: سازمان کتابخانه‌های عمومی شهرداری تهران.
همایونفرخ، رکن‌الدین (1345الف). تاریخچه‌ی کتاب و کتابخانه در ایران: از دوران باستان تا به امروز. هنر و مردم، 5 (43)، 15-20.
همایونفرخ، رکن‌الدین (1345ب). کتاب و کتابخانه‌های شاهنشاهی ایران. تهران: وزارت فرهنگ و هنر.
وامقی، ایرج (1378). نوشته‌های مانی و مانویان ب‍ا دو م‍ق‍دم‍ه‌ در ب‍اب‌ زن‍دگ‍ی‌، اف‍ک‍ار و ف‍ل‍س‍ف‍ه‌ دی‍ن‌ م‍ان‍ی‌. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری.
ون‍دی‍داد. (۱۳۷۶) (ه‍اش‍م‌ رض‍ی، مترجم)‌. ت‍ه‍ران‌: ف‍ک‍ر روز‏‫‏.
Söylemez, M.M. (2005). The jundishapur school: Its history, structure, and functions. American Journal of Islamic Social Sciences, 22 (2), Retrieved July 7, 2018, from http://i-epistemology.net/v1/attachments/879_ajiss22-2-stripped%20-%20Soylemez%20-%20The% 20Jundishapur%20School.pdf
CAPTCHA Image