واکاوی تحولات مفاهیم نوین اطلاعاتی و تأثیر آنها بر مفاهیم کتابداری و اطلاع‌رسانی با استفاده از نظریه سیستم‌های اجتماعی لومان

دهقانی, لیلا; سلیمان‌پور, سمیرا; فرج‌پهلو, عبدالحسین

واکاوی تحولات مفاهیم نوین اطلاعاتی و تأثیر آنها بر مفاهیم کتابداری و اطلاع‌رسانی با استفاده از نظریه سیستم‌های اجتماعی لومان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکترای علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز

² کارشناس ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز

³ استاد گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز (نویسنده مسئول)

چکیده

هدف: در این مقاله سعی شده است تحولات و تغییر نگرش در مفاهیم نوین اطلاعاتی همچون سازماندهی دانش، اکولوژی اطلاعات، و علم‌سنجی با استفاده از نظریه سیستم‌های اجتماعی لومان و مفاهیم "اتوپوئیسیس" و "سیبرنتیک مرتبه دوم" مورد واکاوی قرار گیرد و تاثیری را که بر کتابداری و کارکرد کتابخانه به‌منزله یک سیستم عملکردی می‌گذارد تبیین نماید.
روش‌شناسی: این تحلیل نظری با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و مطالعه متون مرتبط انجام شد. تغییرات بر اساس نظریه سیستم‌های اجتماعی نیکلاس لومان تحلیل گردید.
یافته‌ها: براساس نظریه لومان، کتابخانه‌ها نوعی سیستم اتوپوئیسیس هستند و در راستای تغییرات از سیبرنتیک مرتبه دوم برای مشاهده‌گری خود از درون استفاده می‌کنند. پیدایش تغییرات مداوم در محیط سبب می‌شود که عملیات تشخیص تفکیکی انجام شود و مرز پدیداری جدیدی تعریف شود و سیستمی بایسته‌تر ایجاد گردد. این سیستم با خودارجاعی و بازتولید خویش، برای حفظ بقا در محیط پیچیده ناگزیر به ارائه کارکردهای نوین و بهبودیافته‌ای است تا بتواند به‌منزله سیستمی اجتماعی با دیگر نظام‌های اجتماعی در تعامل قرار گیرد.
نتیجه‌گیری: از دیدگاه نظری، روند باز توصیف و خود ارجاعی در کتابخانه‌ها با نظریه سیستم‌های اجتماعی لومان به خوبی قابل تشریح است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analysis on Development of Novel Concepts of Information and Their Effects on Library and Information Science Concepts Using Luhmann’s Theory of Social Systems

نویسندگان [English]

L. Dehghani ¹
S. Soleimanpour ²
A. Farajpahlou ³

¹ Boushehr University of Medical Sciences

² Department of Knowledge and Information Science. Shahid Chamran University of Ahvaz

³ Head, Dept. Knowledge &amp; Information Science, Shahid Chamran University

چکیده [English]

Purpose: To explore the current developments and changes of attitudes in novel concepts of information such as knowledge organization, information ecology, and Scientometrics; using Luhmann’s theory of social systems and regarding concepts like Autopoiesis and 2nd order Cybernetics. Also, to explain the impacts on librarianship and
the library as a functional system.
Methodology: Theoretical analysis and desk research. The identified changes analyzed based on Luhmann’s theory of social systems.
Results: According to Luhmann’s theory, libraries are sort of autopoietic systems which apply 2nd Order Cybernetic principles to observe themselves during changes. Constant changes in the environment cause new diagnostic operations and new phenomenological boundaries to be defined and new proper systems will be developed. To survive in
the complex environment and to be able to interact with other social systems, this new system has to develop new appropriate functions by means of autopoietic activities and self-reference.
Conclusion: Theoretically, Luhmann’s theory well explains the self-reference and re-description trends in libraries.

کلیدواژه‌ها [English]

Library
Niklas Luhmann
Social Systems Theory
Self-reference system
Knowledge organization
Information ecology
Scientometrics
Library and information science

مراجع

آرنولدی، جیکوب (1390). نیکلاس لومان (فرهنگ ارشاد، مترجم). در الیوت و ترنر (ویراستاران)، برداشت‏هایی در نظریه اجتماعی معاصر (ص 444-461). تهران: جامعه‏شناسان (نشر اثر اصلی 2001).

اعظمی، محمد؛ فتاحی، رحمت‌الله؛ و پریرخ، مهری (1395). نظریه معنابخشی و کاربرد آن در پشتیبانی از رفتار اطلاع‌جویی کاربران. پژوهشنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 6 )1(، 25 – 47.

باکلند، مایکل. ک. (1382). خدمات کتابخا‌نه‌ای در نظریه و عمل. (مرتضی کوکبی، مترجم). تهران: نشر چاپار.

پلویی، آرزو؛ نقشینه، نادر ( 1395). ارتباطات علمی از منظر آرای نیکلاس لومان. مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 27 (2)، 7-20.

توحیدی‌نسب، فریبا؛ جمالی‌مهموئی، حمیدرضا (1393). انواع انگیزه های استناد در متون علمی. کتاب ماه کلیات، 6 (17)، 64-71.

حری، عباس (1382).اکولوژی اطلاعات: مروری بر مفاهیم و مصادیق. اطلاع شناسی، 2 (1)، 5-30.

حری، عباس؛ نشاط ، نرگس (1389). جایگاه بینامتنیت در کتابداری و اطلاع‌رسانی. اطلاعشناسی، 28 (۲)، 3- 12.

ری، کاثلین ‌ال. (1390). کتابخانه پست مدرن در عصر ارزیابی (محمد خندان، مترجم). تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 1 (17)، 179-190.

ریتزر، جورج؛ گودمن، داگلاس‌جی. (1393). نظریه جامعه شناسی مدرن (خلیل میرزایی و عباس لطفی‌زاده، مترجمان). تهران: انتشارات جامعه شناسان (نشر اثر اصلی، 2004).

معیدفر، سعید (1377). جامعه شناسی تالکوت پارسونز. کتاب ماه علوم اجتماعی، 6 و 7 (۲)، 2-21.

منصوریان، یزدان (1382). مروری بر پژوهش‌های کاربرمدار در مطالعات بازیابی اطلاعات مبتنی بر وب. کتابداری و اطلاع‌رسانی، ۲۳ (3)، 81-95.

موریس، روث‌سی.تی. (1375). به سوی خدمات اطلاعاتی کاربر مدار (عبدالحسین فرج‌پهلو، مترجم). فصلنامه کتاب، 2 (7)، 71-99.

مولر، هارولر (1379). نظریه سیستم‌های لومان به مثابه نظریهای در باب مدرنیته (مراد فرهادپور، مترجم). ارغنون، 17 (۴)، 1-18.

نشاط، نرگس ( 1385). از شناخت تا ایده: جنبه‌های معرفتی اطلاعات و اطلاع‌رسانی. تهران: انتشارات دما.

هریسون، پل (1379). نیکلاس لومان و نظریه نظام‌های اجتماعی (یوسف اباذری، مترجم). ارغنون، 4 (5)، 19-49.

Blair, D. C. (1990). Language and representation in information retrieval. New Yourk: Elsevier Science Ltd .

Boulding, K. E. (1971). General system theory: the skeleton of science. Management Science, 2 (3), 197-208.

Brier, S. (1996). Cybersemiotics: a new interdisciplinary development applied to the problems of knowledge organisation and document retrieval in information science. Journal of documentation, 52 (3), 296-344.

Brier, S. (2004). Cybersemiotics and the problems of the information-processing paradigm as a candidate for a unified science of information behind library information science. Library Trends, 52 (3), 629-657.

Brier, S. (2008). Cybersemiotics: Why information is not enough!. Torento: University of Toronto Press.

Brier, S. (2011). Cybersemiotics and the question of knowledge. In M. B. G. Dodig-Crnkovic (Ed.), Information and computation: Essays on scientific and philosophical understanding of foundations of information and computation (Vol. 2, pp. 1-36). London: World Scientific Publishing Co Pte Ltd.

Davenport, T. H., & Prusak, L. (1997). Information ecology: Mastering the information and knowledge environment. Lomdon: Oxford University Press.

Garfield, E., & Merton, R. K. (1979). Citation indexing: Its theory and application in science, technology, and humanities (Vol. 8). New York: Wiley New York.

Gilbert, G. N. (1977). Referencing as persuasion. Social Studies of Science, 7 (1), 113-122.

Hjørland, B., & Albrechtsen, H. (1995). Toward a new horizon in information science: domain-analysis. JASIS, 46 (6), 400-425.

Latour, B. (1987). Science in action: How to follow scientists and engineers through society. Newyork: Harvard university press.

Leydesdorff, L. (1998). Theories of citation? Scientometrics, 43 (1), 5-25.

Leydesdorff, L. (2010). The communication of meaning and the structuration of expectations: Giddens' “structuration theory” and Luhmann's “self‐organization”. Journal of the American Society for Information Science and Technology, 61 (10), 2138-2150.

Luhmann, N. (1990). Essays on self-reference. Chicago: Columbia University Press.

Luhmann, N. (1993). Communication and social order risk: a sociological theory. New Brunswick, N.J: Transaction Publishers.

Luhmann, N. (1994). The modernity of science. Translated by Kerstin Behnke. New German Critique, 61 (4), 9-23.

Marton, A. (2009). Digital libraries as information organizations. The re-unfolding of the memory/information paradox. Paper presented at the ECIS, Verona, Italy.

Maturana, H. R. (1980). Autopoiesis and cognition: the realization of the living. New York: Springer Science & Business Media.

Merton, R. K. (1973). The Sociology of science: Theoretical and empirical investigations. Chicago: University of Chicago Press.

Riviera, E. (2013). Scientific communities as autopoietic systems: The reproductive function of citations. Journal of the American Society for Information Science and Technology, 64 (7), 1442-1453.

Wang, X. Guo, Y. Yang, M. Chen, Y., & Zhang, W. (2015). Information ecology research: past, present, and future. Information Technology and Management, 30 (4), 1-13.