کتاب و کتابخوانی از منظر قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی گروه کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاه تربیت معلم آذربایجان

چکیده

دین مبین اسلام و کلام‌‌الله مجید برای مطالعه و کتابخوانی و کسب علم ارزش و اعتبار خاصی قائل شده است. اهمیت کتابخوانی در اسلام به‌قدری است که معجزة پیامبر اکرم (ص) از نوع کتاب است و در این کتاب مقدس هم اولین آیاتی که بر پیامبر (ص) نازل شده با امر به خواندن و الفاظ کتاب، قلم، و علم توأم شده است. اهمیت کتاب و کتابخوانی و عظمت و شرافت کتاب در اسلام تا حدی است که خداوند متعال به قلم و به آنچه می‌نویسد، قسم یاد می‌کند. هدف این پژوهش، بررسی جایگاه، معنا، و مفهوم کتاب و کتابخوانی از منظر قرآن کریم، دین مبین اسلام، پیامبر اسلام(ص)، و ائمة اطهار(ع) است. همچنین نقش کتاب در هدایت، رستگاری، و پیشرفت علمی و فرهنگی انسان‌ها و جامعة بشری مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. این مطالعه به روش کتابخانه‌ای و از طریق تحلیل محتوای کلام الله مجید، احادیث، و سایر متون موجود انجام گرفته است.  قرآن کریم در مورد «کتاب» معانی اصطلاحی مختلفی را اطلاق کرده است: الف) کتب شرایع دین، ب) کتبی که اعمال بندگان را ثبت و ضبط می‌کند، و ج) کتبی که جزئیات نظام هستی و حوادث واقعه را ثبت و ضبط می‌کند. هم در قرآن و هم در روایات و گفتار بزرگان بر نقش سازندة کتاب و کتابخوانی در رشد و تعالی فکری و اجتماعی انسان‌ها با تأکید فراوان اشاره شده است. به‌طوری‌که، در یک تقسیم‌بندی جالب، جوامع بشری را به دو قسمت جوامع دارای کتاب و جوامع بدون کتاب تقسیم می‌کند. همچنین، قرآن و روایات، کتاب و کتابخوانی را وسیله‌ای برای حفظ و سازماندهی و انتقال ذخایر فرهنگی و علمی به نسل‌های آینده دانسته بر تأثیرات معنوی و اخروی مطالعه و به میراث گذاشتن دانش برای آیندگان اشارات فراوان می‌کند. قرآن کریم، به سبب اینکه برای علم و دانش و کسب علم و تفکر در پدیده‌های جهان هستی اهمیت خاصی قائل شده است، به تبع آن، برای دانشمندان و علمای دین و دانش هم فضیلت و اعتبار خاصی قائل شده و ویژگی مهم علم و دانش را، دوام و ماندگاری منافع آن هم در این دنیا و هم در آخرت برای افراد دانسته است. به‌طوری‌که، در روایات و احادیث هم عالمان بر عابدان برتری دارند؛ چون منافع عبادت فقط شامل شخص عابد است ولی منافع علم هم شامل عالم و هم شامل سایر افراد می شود. به‌طوری¬که، در قرآن و اسلام، کتاب و کتابخوانی از جایگاهی بس عظیم برخوردار است. بررسی آماری محتوای کلام ‌الله مجید نشان داد که واژة کتاب به اشکال مختلف 255 بار، واژة علم 582 بار، واژة قلم 2 بار، و واژة اقرأ 3 بار در قرآن تکرار شده است. در نتیجه مطالعه و کتابخوانی و تحصیل علم و دانش از فرایض بسیار مؤکد در دین مبین اسلام، قرآن کریم و احادیث و گفتار بزرگان دانش است. به همین سبب توجه به بسترسازی‌های لازم و ایجاد مراکز کتابخوانی و کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی و ترویج فرهنگ مطالعه از راه‌های مختلف لازم و ضروری است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Books and Book-Reading from the Viewpoint of the Quran

نویسنده [English]

  • A. Moradmand
M.A. of Library and Information ScienceFaculty member at Azarbaijan University of Tarbiat Moallem, Tabriz, Iran
چکیده [English]

Islam and the Holy Quran place a high value on studying, reading books and gaining knowledge. In Islam, the importance of reading books is so much that the major miracle of the great prophet of Islam (PBUH) was a book (the Holy Quran) and the first verses of this book which were received by the prophet (PBUH), commanded him to read and included words like “book”, “pen” and “science”.
The main objective of this library research – carried out through content analysis of the Holy Quran, narrations and other existing texts – is to study the status, meaning and concept of “book” and “reading books” from the viewpoint of the Holy Quran, Islam, the prophet of Islam (PBUH) and the pure imams (PBUT). Furthermore, the role of books in guidance, salvation and scientific-cultural progress of human beings and civil society is discussed.
The research findings show that both in the Quran and in the narratives and sayings of leading figures of Islam, great emphasis has been placed on the constructive role of books and reading books in the intellectual and social development of humankind. Statistical analysis of the content of the Holy Quran reveals that the following words have many repetitions: “ketab” (book) (255 times), “elm” (science) (582), “qalam” (pen) (2) and “eqra” (read) (3). Moreover, the Quran and Islamic narratives consider books and the reading of books as a means for preserving, organizing and transferring cultural and scientific resources for and to future generations and many times mention the spiritual and heavenly effects of studying and passing knowledge on to posterity. The Holy Quran attaches particular importance to science, knowledge and pondering the phenomena of the world and therefore attributes special excellence and credibility to scientists and ulama.
We may conclude from this research that studying, book-reading and education are among the major duties emphasized by Islam, the Holy Quran and narrations and sayings of Islamic figures. Therefore it is necessary to establish required infrastructures, build libraries and information centers and promote studying through different methods.

کلیدواژه‌ها [English]

  • books
  • book-reading
  • Qalam (pen)
  • Science
  • Quran
  • narrations
CAPTCHA Image