ارزیابی کتابخانه‌های دیجیتالی مؤسسه‌های پژوهشی ایران براساس پروتکل دیجی‌کوال

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان

2 استادیار و سرپرست معاونت پژوهش پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران

3 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی شهر ری و سرپرست معاونت فناوری اطلاعات مؤسسه خانه کتاب

چکیده

هدف: تعیین کیفیت خدمات کتابخانه‌های دیجیتالی مؤسسه‌های پژوهشی ایران براساس مدل دیجی‌کوال.
روش/ رویکرد پژوهش: ابزار پژوهش مصاحبه و مشاهده نظام‌مند با استفاده از سیاهه وارسی پژوهشگرساخته براساس پروتکل دیجی‌کوال است. جامعه آماری را 8 کتابخانه دیجیتال فعالل در مؤسسه‌های پژوهشی ایران تشکیل می‌دهد.
یافته‌ها: هر 8 کتابخانه کمتر از 60 درصد امتیاز کل ابزار ارزیابی پروتکل دیجی‌کوال را به‌دست آورده‌اند. ارتباط کاربران با کتابداران با پست الکترونیکی و دیگر راه‌های غیرمستقیمم ممکن است. هیچ‌یک از کتابخانه‌ها از تراکنش هم‌زمان برای ارتباط و پشتیبانی استفاده نمی‌کند. به‌خاطر آنکه کاربران و کتابخانه‌های دیجیتال حق مالکیت معنوی را رعایت نمی‌کنند، ناشران تمایل کمی برای تولید نسخه‌های الکترونیکی دارند. در نتیجه کتابخانه‌های دیجیتال برای مجموعه‌سازی و تأمین منابع، بیشتر مشترک پایگاه‌های اطلاعاتی برخط می‌شوند و کمتر قادر به منابع اطلاعاتی به‌ویژه به زبان فارسی هستند.
نتیجه‌گیری: کتابخانه‌های دیجیتال مؤسسه‌های پژوهشی ایران از لحاظ غنای منابع از استانداردهای جهانی دیجی‌کوال فاصله بسیار دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluating Digital Libraries in Iranian Research Institutes: Checking against DigiQUAL Protocol

نویسندگان [English]

  • Hamid Amanollahi-Nick 1
  • Mehdi Alipour-Hafezi 2
  • Darush Matlabi 3
1 MLIS, Islamic Azad University, Hamedan
2 Assistant Professor, Knowledge and Information Science, Iranian Research Institute for Science and Technology
3 Assistant Professor, Knowledge and Information Science, Islamic Azad University, Shahr-e-Rey
چکیده [English]

Purpose: Eight digital libraries are checked against eleven criteria of quality (i.e. design, availability, search capabilities, review, sharing, collaboration, structure of organization, security and access control, copyright, organization of resources, sustainable development and stability of digital library, digital library as community for users, programmer and critics). Data was collected by a checklist designed in compliance with digiQUAL protocol.
Findings: All scored lower than 60 (out of 100) points. None of them provide users with in-time transaction for communication and support. Because users do not observe the rules of intellectual property, publishers of scholarly journals in Iran are not interested in providing digital versions of their products. This forces digital libraries to rely on online database services in order to satisfy users' needs. As such, they are not able to offer access to Persian language resources. With regard to resources, these libraries perform far below the international standards.
Results: Digital libraries of the Iranian research institutes with regard to the sources provide are very much behind DigiQual standards.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Digital library
  • Evaluation
  • DigiQual
  • research institutions
  • Iran
اسفندیاری­مقدم، علیرضا؛ بیات، بهروز (1387). کتابخانه‌های دیجیتال در آیینه پژوهش: پژوهش‌های ارزیابی­محور. فصلنامه کتابداری و اطلاع­رسانی، 11 (3)، بازیابی‌شده در10 آذر 1391، از http://www.aqlibrary.ir/index.php?module=TWArticles&file=index&func=view_pubarticles&did=755&pid=10
حسن­زاده، محمد (1381). کتابخانه‌های دیجیتال: طرزکار، ساختار و کتابداران واطلاع­رسانان آینده. پیام کتابخانه، 12 (3-4)، 42-48.
علیپورحافظی، مهدی (1388). بررسی نحوه مبادله اطلاعات بین نظام­های اطلاعاتی کتابخانه­های دیجیتال در ایران و ارائه الگوی پیشنهادی. پایان­نامه دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران.
مجیدی، اکبر؛ زندیان، فاطمه؛ و حسن­زاده، محمد (1389). بررسی انتظارات کاربران از صفحه رابط کاربر کتابخانه‌های دیجیتالی دانشگاهی. فصلنامه علوم و فناوری اطلاعات، 25 (4)، 695-720.
نادی راوندی، سمیه؛ و حاجی‌زین­العابدینی، محسن (1388). شاخص‌های طراحی و ارزیابی کتابخانه‌های دیجیتالی. مدیریت سلامت، 12 (38)، 37-48.
نوروزی، یعقوب؛ و علیپورحافظی، مهدی (1380). کتابخانه‌های دیجیتالی. فصلنامه کتاب، 12 (4)، 84-103.
نوروزی، یعقوب (1390). تحلیلی بر کاربرمداری رابط کاربر در صفحات وب فارسی کتابخانه‌های دیجیتال ایران و ارائه الگوهای پیشنهادی. فصلنامه علوم و فناوری اطلاعات، 26 (3)، 655-674.
Barton, J. (2004). Measurement, management and the digital library. Library review, 53 (3), 138-141.
Bertot, J. C., et al. (2006). Functionality, usability and accessibility: Interactive user-centered evaluation strategies for digital libraries. Performance Management and Metrics, 7 (1), 17-28.
Bishop, A. P., et al. (2000). Digital libraries: situating use in changing information infrastructure. Journal of the American Society for Information Science, 51 (4), 394-413.
Bishop, A. P. (1998). Logins and bailouts: measuring access, use, and success in digital libraries. The Journal of Electronic Publishing, 4 (2). Retrieved 15 Dec. 2012, from http://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&db=lxh&AN=ISTA3601343&site=ehost-live).
Borgman, C. L.; & Rasmussen, E. (2005). Usability of digital libraries in a multicultural environment, in Y. L. Theng & S. Foo (Eds.), Design and usability of digital libraries: Case studies in the Asia Pac$c. Hershey, (pp. 270-284). PA: Information Science Publishing.
Chowdhury, S., et al. (2006). Usability and impact of digital libraries: a review. Online Information Review, 30 (6), 656-680.
Dalrymple, P. W., & Zweizig, D. L. (1992). Users' experiences of information retrieval systems: an exploration of the relationship between search experience and affective measures. Library and Information Science Research, 14, 167-81.
Fuhr, N., Hansen, P., Mabe, M., Micsik, A., & Solvberg, I. (2001). Digital libraries: a generic classification and evaluation scheme. In P. Constantopoulos & I. Solvberg (Eds.), Proceedings of ECDL’01 (pp. 187–199). Darmstadt, Germany.
Fuhr, N., Tsakonas, G., Aalberg, T., & Agosti, M. (2007). Evaluation of digital libraries. International Journal of Digital Libraries, 8 (1): 21-38.
Goh, D., Chua, A., Khoo, D., Khoo, E., Mak, E., & Ng, M. (2006). A checklist for evaluating open source digital library software. Online Information Review, 30 (4), 360-379.
Goncalves, M. A., et al. (2007). What is a good digital library? a quality model for digital libraries. Information Processing and Management, 43, 1416–1437.
Hall,Nathan. (2011). Digital Library Evaluation Tech Talk. Retrieved Sep. 31, 2011, from http://www.library.unt.edu/digital
Hert, C. A. (2001). User-centered evaluation and its connection to design. In McClure, C.R. and Bertot, J.C. (Eds). Evaluating Networked Information Services: Techniques, Policy, and Issues (pp. 155-74.30). Medford, NJ: Information Today.
McClure, C. R., & Bertot, J. C. (2001). Introduction. In McClure, C. R. and Bertot, J. C. (Eds), Evaluating Networked Information Services: Techniques, Policy, and Issues(pp. xiii-xx). Medford, NJ: Information Today.
Marchionini, G. (2000). Evaluation digital libraries: a longitudinal and multifaceted view. Library Trends, 49 (2): 304-333.
Poll, R. (2001). Performance indicators for the digital library. Retrieved Sep. 25, 2007, from webdoc.gwdg.de/edoc/aw/liber/lq-3-01/08poll.pdf
Saracevic, T. (2000). Digital library evaluation: toward Evolution of Concepts. Library Trends, 49 (2), 350-369.
Saracevic, T. (2004). Evaluation of digital libraries: an overview. Retrieved April 25, 2012, from http://www.scils.rutgers.edu/~tefko/DL_evaluation_Delos.pdf
Saracevic, T. (2005). How were digital libraries evaluated? Retrieved Jan. 10, 2012, from http://www.scils.rutgers.edu/~tefko/DL_evaluation_ LIDA.pdf
Shiri, A. (2003). Digital library research: current developments and trends. Library Review, 52 (5), 198-202.
Snead, J. T., et al. (2005). Developing multi-method, iterative, and user-centered evaluation strategies for digital libraries functionality, usability, and accessibility. Retrieved April 10, 2012, from www.ii.fsu.edu/presentations/digilib_asist2005.pdf
Van House, N. A., et al. (1996). User-centered iterative design for digital libraries: the Cypress experience. D-Lib Magazine, February. Retrieved April 10, 2012, from http://www.dlib.org/dlib/february96/02vanhouse.html
Xie, H. (2006). Evaluation of digital libraries: criteria and problems from users' perspectives. Library & Information Science Research, 28 (3): 433-452.
Zhang, X. (2009). How usable are operational digital libraries – A usability evaluation of system interactions. Retrieved  April 25, 2011, form http://www.Sciweavers.org
CAPTCHA Image