رفتار راهنمایابی کاربران کتابخانه دیجیتال: عوامل روان‌شناختی تأثیرگذار براساس نظریه رفتار برنامه‌ریزی‌شده

زره‌ساز, محمد; فتاحی, رحمت‌الله; صنعت‌جو, اعظم

رفتار راهنمایابی کاربران کتابخانه دیجیتال: عوامل روان‌شناختی تأثیرگذار براساس نظریه رفتار برنامه‌ریزی‌شده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استادیار گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه خوارزمی

² استاد گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد

³ عضو هیأت علمی گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

هدف: بررسی تأثیر متغیرهای مطرح در نظریۀ رفتار برنامه‌ریزی‌شده بر متغیرهای مرتبط با رفتار راهنمایابی کاربران کتابخانه دیجیتالی است.
روش/ رویکرد پژوهش: این پژوهش به‌روش ترکیبی انجام شده است. 38 نفر از دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه فردوسی با استفاده از روش نمونه‌‌گیری هدف‌مند طبقه‌ای، به‌عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند و از ابزارهای مختلفی برای گردآوری و تحلیل داده‌ها استفاده شد.
یافته‌ها: به‌جز متغیر کنترل رفتاری درک‌شده، سایر متغیرهای روان‌شناختی شرکت‌کنندگان در پژوهش در وضعیت خوبی قرار دارند؛ با اثبات تأثیرگذاری سه متغیر نگرش، هنجار ذهنی، و کنترل رفتاری درک‌‌شده بر نیت شرکت‌کنندگان در پژوهش برای ارائه رفتار راهنمایابی، مدل نظریۀ رفتار برنامه‌ریزی‌شده تأیید شد؛ نگرش دربارة رفتار علاوه بر تأثیرگذاری مثبت بر نیت شرکت‌کنندگان، بر میزان زمان صرف‌شده توسط آنها و نیز فراوانی تقاضاهایشان برای راهنمایابی تأثیر مثبت دارد.
نتیجه‌گیری: یافته‌های پژوهش تأییدکننده ضرورت ارتقای وضعیت قابلیت‌های روان‌شناختی کاربران کتابخانه‌های دیجیتالی به‌منظور پشتیبانی از آنها در موقعیت‌های راهنمایابی پدیدآمده در فرایند اطلاع‌یابی آنهاست. در طراحی منابع راهنما نیز باید به این ویژگی‌های روان‌شناختی توجه شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Impact of Planned Behavior Theory Variables on Forming Users’ Help Seeking Behavior in Digital Library

نویسندگان [English]

M. Zerehsaz ¹
R. Fattahi ²
A. Sanatjou ³

¹ PhD, Knowledge and Information Science, Ferdowsi University of Mashhad

² Professor, Knowledge and Information Science, Ferdowsi University of Mashhad

³ Faculty Member, Knowledge and Information Science, Ferdowsi University of Mashhad

چکیده [English]

Purpose: To analyze planned behavior theory variables impact on users’ help seeking behavior in the context of information seeking from digital library.
Methodology/Approach: Mixed methodology is used. Thirty-nine Master and PhD students of Ferdowsi University of Mashhad were selected using Stratified Purposive Sampling. Different tools were employed for data collection and analysis.
Results: The psychological variables -except for perceived behavioral control- are in a good situation. By finding the impact of three variables (attitude toward help seeking, subjective norm and perceived behavioral control) on users' intention for help seeking, planned behavioral theory model was confirmed. Attitude toward help seeking not only affects user's intention, but also have positive impact on the time spent and the frequency of requests for help seeking.
Conclusion: According to the results to support users in help seeking situations, their psychological capabilities must be improved. Also, psychological features must be taken into account when preparing helps resources.

کلیدواژه‌ها [English]

Help seeking
Planned Behavioral Theory
Digital library

مراجع

زره‌ساز، محمد؛ فتاحی، رحمت‌الله (1393). شناسایی و تحلیل امکانات و قابلیت‌های کمکی و راهنمایی در نرم‌افزارهای کتابخانه‌های دیجیتالی ایرانی. فصلنامه پردازش و مدیریت اطلاعات، 29 (3)، 817-834.

Ajzen, I. (1991). The Theory of Planned Behaviour. Organizational Behaviour and Human Decision Processes, 50 (2), 179-211.

Ajzen, I., & Fishbein, M. (1980). Understanding attitudes and predicting social behavior. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.

Chang, C. C., Lin, C. Y., & Chen, Y. C. (2009). Predicting information-seeking intention in academic digital library. The Electronic Library, 27 (3), 448-460.

Francis, J. J., et al (2004). Constructing questionnaires based on the theory of planned behaviour. A manual for health services researches, 2010, 2-12.

Kelly, A. E., & Achter, J. A. (1995). Self-concealment and attitudes toward counseling in university students. Journal of Counseling Psychology, 42 (1), 40–46.

Newman, R. S. (1994). Adaptive help seeking: A strategy of self-regulated learning. In D. H. Schunk & B. J. Zimmerman (Eds.), Self-regulation of learning and performance: Issues and educational applications (pp. 283-301). Hillsdale, NJ, England: Lawrence Erlbaum Associates, Inc.

Newman, R. S. (1998a). Adaptive help seeking: a role of social interaction in self-regulated learning. In S. A. Karabenick (Ed.), Strategic help seeking: implicationsfor learning and teaching (pp. 13-37). Mahwah, NJ, US: Lawrence Erlbaum Associations publishers.

Puustinen, M. (1998). Help-seeking behavior in a problem-solving situation: Development of self-regulation. European Journal of Psychology of Education, 13 (2), 271-282.

Rughani, J. (2011). Adolescents` help-seeking for mental health problems: Development and evaluations of a school-based intervention. Unpublished doctoral dissertation. University of Wollongong, New South Wales. Retrieved 26 March, 2014, from http://ro.uow.edu.au/theses/3529

Sutton, S., French, D. P., Hennings, S. J., Mitchell, J., Wareham, N. J., Griffin, S., Hardeman, W., & Kinmonth, A. L. (2003). Eliciting salient beliefs in research on the theory of planned behaviour: The effect of question wording.Current Psychology: Developmental, Learning, Personality, Social, 22 (3), 234-251.

Taherbhai, F. (2005). Help seeking in an online environment. Unpublished doctoral dissertation, OhioVniversity, Ohio.

Vogel, D. L., & Wester, S. R. (2003). To seek help or not to seek help: the risks of self-disclosure. Journal of counseling psychology, 50 (3), 351-361.

Wood, H., & Wood, D. (1999). Help seeking, learning and contingent tutoring. Computers and Education, 33 (2), 153-169.

Wu, L. (2011). Help-seeking behaviors within the context of computer task accomplishment: an exploratory study. Unpublished doctoral dissertations, University of Tennessee, Tennessee.