2024-03-29T16:08:20Z
https://nastinfo.nlai.ir/?_action=export&rf=summon&issue=25
مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات
1390
22
4
ارزیابی کتابخانههای دیجیتالی: چارچوب نظری
یعقوب
نوروزی
هدف: جمله سطوح، الگوها، روشها، و عناصر تأثیرگذار در ارزیابی کتابخانههای دیجیتالی مرور شده است.
روش/رویکرد پژوهش: تحلیل متون.
یافتهها: روشها و الگوهای مختلفی برای ارزیابی کتابخانههای دیجیتالی وجود دارد. براساس اهداف ارزیابی، از جمله درک مفاهیم پایه همچون رفتار اطلاعیابی کاربران، اطمینان از کفایت سرمایهگذاری برای خدمات کاربرمدار، و توسعه تحقیقات در ابعاد مختلف میتوان از روشها و الگوهای مختلفی برای ارزیابی کتابخانههای دیجیتالی استفاده کرد.توجه به سطوح مختلف ارزیابی، ازجمله فنی و اجتماعی، نیز در تعیین شیوه ارزیابی تأثیرگذار است. قبل از انجام هرگونه ارزیابی باید با اهداف، محورها، سطوح، الگوها، روشها، عوامل دخیل، و دیدگاههای مختلف در این زمینه آشنا شد تا در کنار سایر ابزارها و امکانات بهکار گرفته شوند.
نتیجهگیری: کتابخانههای دیجیتالی سیستمهای پیچیدهای هستند که ارزیابی آنها کمتر مورد توجه قرار گرفته است. بهخاطر نوپا بودن کتابخانههای دیجیتالی، الگوهای استاندارد جامع برای ارزیابی آن وجود ندارد. شناسائی عوامل و زوایای دخیل در ارزیابی کتابخانههای دیجیتالی برای کاهش صرف وقت، انرژی، و هزینه در ارزیابی آنها پیشنهاد می شود.
کتابخانههای دیجیتالی
تحقیقات ارزیابی
روشهای ارزیابی
2012
02
20
6
24
https://nastinfo.nlai.ir/article_137_45796267fc2a2827059dc9243c1b9dd4.pdf
مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات
1390
22
4
ارزیابی وبسایت نشریات انگلیسی زبان ردهبندی شده توسط وزرات علوم، تحقیقات و فناوری؛ و وزارت بهداشت و آموزش پزشکی
نرجس
ورع
ندا
زراعت کار
پردیس
پرتو
هدف: وبسایتهای نشریات انگلیسی زبان دارای رتبه علمی- پژوهشی و ترویجی مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری؛ و وزارت بهداشت و آموزش پزشکی ایران ارزیابی شده
روش پژوهش: این پژوهش به روش ارزیابی با رویکرد وبسنجی انجام شده است. دادههای پژوهش به روش مشاهده مستقیم و با استفاده از سیاهه وارسی، متشکل از 26 معیار، گردآوری شد. برای تدوین سیاهه وارسی، ویژگیهای کیفی نشریههای علمی از استانداردهای ایزو و معیارهای معرفی شده دیگر استخراج شده است. جامعه آماری، شامل81 وبسایت نشریه (45 عنوان وزارت بهداشت و 36 عنوان وزارت علوم) است. تحلیل دادههای پژوهش با استفاده از آمار توصیفی انجام گرفته است.
یافتهها: یافتهها در 6 مقوله ارائه شده است. در مقوله ارتباطات، ارتباط از طریق پست الکترونیکی با بیشترین فراوانی (85 درصد) در شمار بسیار زیادی از نشریهها وجود دارد. در مقوله راهنمای نویسندگان، رویه داوری تنها در 4درصد نشریات رعایت شده است. رویه داوری از لحاظ جزئیات یکسان نیست برخی مختصر و برخی مفصلند. در مقوله شیوه دسترسی،74 درصد دارای سایت اختصاصیاند و این امر منجر به سهولت دسترسی به اطلاعات و رؤیتپذیری بیشتر آنها شده است. در مقوله محتوای قابل دسترس نیز بیشتر نشریات، آرشیو، و فهرست مندرجات خود را از طریق اینترنت در اختیار گذاشتهاند. 82 درصد نشریات، امکان دسترسی به متن کامل مجلات را فراهم کردهاند. در مقوله مشخصات نشر، کلیه مجلات مورد بررسی، عنوان، دوره، شماره، و سال شماره جاری نشریه را در صفحه وب خود قرار دادهاند. در مقوله مسئولیت نیز معرفی نام سردبیر و مدیرمسئول در بیشتر نشریهها انجام شده است.
نتیجهگیری: استانداردهای کیفیت وبسایتهای مورد بررسی بهخوبی در اینترنت به نمایش درآمدهاند؛ بهنحویکه نیمی از این معیارها در بیشتر نشریات مورد بررسی معرفی شدهاند. با اینحال، بررسی دادهها نشان داد که برخی معیارها- که در جلب اعتماد مخاطب نسبت به اعتبار نشریه تأثیر ویژهای دارند- بهطور گستردهای نادیده گرفته شدهاند.
وبسایت؛ نشریات علمی پژوهشی؛ وزارت علوم
تحقیقات و فناوری؛ وزارت بهداشت و آموزش پزشکی
2012
02
20
26
37
https://nastinfo.nlai.ir/article_138_d95ac893cc0c5ad8240c2680da939e0a.pdf
مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات
1390
22
4
جبرگرایی فناورانه
مریم
کازرانی
علی
صلاحی یکتا
هدف: نظریهها و دیدگاهها درمورد تکنولوژی/فناوری و رواج روز افزون آن بررسی و دیدگاههای اندیشمندان در مورد ابعاد مثبت، منفی، و فرامدرنیستی آن نقد میشود و به سؤالهای مقدر پاسخ داده شده است. روش/رویکرد پژوهش: مرور متون مرتبط یافتهها: سه گروه اصلی شناسائی شدند: گروه اول با دید مثبت، رواج فناوری را علتالعلل پیشرفتهای اقتصادی، فرهنگی، و اجتماعی میدانند و ایجاد اقتصاد مبتنی بر دانش را در تحولات فناورانه جستوجو میکنند. گروه دوم با دید منفی، رسوخ فناوری را در زوایای مختلف زندگی انسان، نوعی هتک حریم خصوصی افراد تلقی کرده و آن را ابزاری برای در معرض گذاشتن خصوصیترین زوایای زندگی فرد قلمداد میکنند. گروه سوم، که با دیدگاه فرامدرنیستی به فناوری و عواقب آن، از آن جهت که پیشرفت فناوری باعث زیانرسانی به طبیعت میشود، با آن به مقابله برخاستهاند.
جبرگرایی
فناوری
2012
02
20
38
49
https://nastinfo.nlai.ir/article_139_8b08a993d06f7fcd8b47d527e7f63413.pdf
مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات
1390
22
4
دیدگاههای دانشجویان کارشناسی پیوسته برق دانشگاه آزاد یزد درباره عوامل مؤثر بر استفاده از کتابخانه مرکزی دانشگاه
زاهد
بیگدلی
زیور
صباغینژاد
غلامرضا
رجبی
هدف: بررسی عواملی که میتوانند بر استفاده دانشجویان از کتابخانه مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی یزد ( با نام کتابخانه علامه محمدتقی جعفری) مؤثر باشد. روش پژوهش: پیمایشی از نوع توصیفی ـ اکتشافی است. برای گردآوری دادهها از پرسشنامه محقق ساخته با 22 سؤال و در طیف پنج گزینهای لیکرت، استفاده شده است. جامعه مورد مطالعه شامل 210 نفر از دانشجویان کارشناسی پیوسته برق دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد میباشد. از این تعداد، 136 نفر بهصورت طبقهای ساده انتخاب شدند و درنهایت، تعداد 100 پرسشنامه عودت داده شد. یافتهها: آگاهی دانشجویان از خدماتی که توسط کتابخانه ارائه میشود، با 83 درصد، مهمترین عامل مؤثر بر استفاده از کتابخانه است. پس از آن، علاقه دانشجویان به مطالعه و استفاده از کتابخانه با 76 درصد، دانش و مهارت کتابداران در تشخیص نیاز مراجعان و آرامش محیط سالن مطالعه به یکسان با 70 درصد از جمله مهمترین عوامل مؤثر بر استفاده از کتابخانه مورد پژوهش محسوب میشوند. در ادامه، با استفاده از روش تحلیل عوامل، عوامل موردنظر در هفت گروه دستهبندی شدند.
استفاده از کتابخانه
کتابخانه علامه محمدتقی جعفری
دانشگاه آزاد یزد
تحلیل عوامل
دانشجویان رشته برق
2012
02
20
50
64
https://nastinfo.nlai.ir/article_140_d6f75dc00f7189dbc09e408024b6abce.pdf
مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات
1390
22
4
سنجش رضایت کاربران نرمافزار کتابخانه دیجیتال پیام در کتابخانههای استفادهکننده از آن
نجلا
حریری
صغری
فیروزی
هدف: آگاهی از میزان رضایت کاربران نرمافزار کتابخانه دیجیتال پیام در کتابخانههای استفاده کننده از این نرمافزار است. روش/ رویکرد پژوهش: روش پژوهش پیمایشی تحلیلی. ابزار گردآوری اطلاعات دو پرسشنامه جداگانه است که 83 کتابدار شاغل در کتابخانههای استفادهکننده از نرمافزار و 79 کاربر نهایی به آن پاسخ دادهاند. یافتهها: میانگین رضایت کتابداران از نرمافزار دیجیتال پیام 23/4 و میانگین رضایت کاربران نهایی 99/3 است. بیشترین رضایت کتابداران مربوط به ابعاد کنترل دسترسی و امنیت (مدیریت کاربران نهایی) و سازماندهی و ورود اطلاعات، و بیشترین رضایت کاربران نهایی از امانتدهی و کمترین رضایت از مشخصات کلی نرمافزار است. نتیجهگیری: رضایت هر دو گروه کتابداران و کاربران نهایی کتابخانههای استفادهکننده از نرمافزار پیام درحد بالاتر از متوسط است و رضایت کتابداران بهنحو معنیداری بیش از رضایت کاربران نهایی میباشد.
نرمافزار کتابخانه
کتابخانه دیجیتال
نرمافزار پیام
رضایت کاربران
2012
02
20
66
84
https://nastinfo.nlai.ir/article_141_a7dd17a9a9933bbc651155c8604dc478.pdf
مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات
1390
22
4
شناسائی نیازهای اطلاعاتی و میزان رضایت مراجعهکنندگان کتابخانههای سازمان کتابخانهها، موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی
مهدی
خادمیان
اعظم
خواجه نامقی
هدف: نیازهای اطلاعاتی و میزان رضایت جامعه کتابخانههای سازمان کتابخانهها، موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی (41 کتابخانه) را از نظر مراجعه کنندگان، کتابداران، و مسئولان کتابخانهها بررسی شناسائی شده است. روش/ رویکرد پژوهش: دادهها با استفاده از سه پرسشنامه محقق ساخته گردآوری شده است. حجم نمونه مربوط به مراجعه کنندگان، با استفاده از جدول مورگان تعیین شد و در مورد کتابداران و مسئولان کتابخانهها همه جامعه مورد بررسی قرار گرفت. یافتهها: بیشتر مراجعهکنندگان، زن (حدود 60 درصد) و دارای تحصیلات دانشگاهی (حدود 40 درصد) و آموزشگاهی (حدود 60 درصد) هستند. مراجعهکنندگان بیشترین نیاز خود را به کتاب؛ و در بین انواع کتابها، به کتابهای درسی و کمکدرسی اعلام کردهاند. در بین موضوعها، بهترتیب داستان و رمان، رایانه و اینترنت، دینی و مذهبی عمومی، شعر و نثر، ریاضیات، فیزیک، و شیمی در اولویت قرار دارند. همچنین، بهترتیب، از کیفیت کتابها و سپس، کمیّت یعنی تعداد نسخهها، و در انتها جامع بودن موضوعی کتابها رضایت دارند. بیشتر مسئولان کتابخانهها مرد و دارای مدرک تحصیلی کارشناسی کتابداری هستند. نسبت کتابداران زن و مرد تقریباً مساوی است و تقریباً نیمی از آنها دارای مدرک تحصیلی کارشناسی کتابداری هستند. مسئولان و کتابداران، در بین انواع کتابها، بیشترین نیاز را به کتابهای کمک درسی و درسی؛ و در بین موضوعها بیشترین نیاز را به داستان و رمان، رایانه و اینترنت، فیزیک و ریاضیات ذکر کردهاند. نتیجهگیری: دانشآموزان و دانشجویان مراجعان اصلی کتابخانهها هستند و باید نیازهای اطلاعاتی آنها در اولویت قرار گیرد. مقایسه نظر مراجعهکنندگان با کتابداران و مسئولان کتابخانهها نشان میدهد که بین نظر آنها تفاوت اندکی وجود دارد. هر کتابخانه از جامعه و ویژگی خاصی برخوردار است و نیازمند تدوین خطمشی ویژهای است.
سازمان کتابخانهها
موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی
نیازهای اطلاعاتی
رضایت مراجعهکنندگان
کتابخانههای عمومی
2012
02
20
86
109
https://nastinfo.nlai.ir/article_142_7d13c47837f21aa2a32c5afe05284874.pdf
مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات
1390
22
4
ظهور و سقوط نخستین انجمن کتابداران ایران (1345-1359)
فاطمه
زارع
ابراهیم
افشار
مرتضی
نورایی
هدف: زمینههای پیدایش و زوال نخستین انجمن کتابداران ایران (اکتا) در این مقاله بررسی شده است. نظریه فضای اجتماعی پییر بوردیو بهعنوان چارچوب نظری برای تحلیل بهکار گرفته شده است. روش/رویکرد پژوهش: اسناد و مدارک دست اول مربوط به انجمن کتابداران ایران بین سالهای 1344 تا 1360 برای بهدست آوردن دادههای پایه مورد استفاده قرار گرفت. دادههای پایه با مصاحبه با فعالان اکتا، که دسترسی به آنها میسر بود، تکمیل شد. روش تدوین تاریخ شفاهی در انجام مصاحبهها بهکار گرفته شد. یافتهها: اکتا در فضای برخوردار از ثبات سیاسی و رونق نسبی اقتصادی ایران، در دهه 1340/1960م. شکل گرفت و با استفاده از منابع عمومی در اختیار وزارت تازه تأسیس آموزش عالی، فعالیتهای آموزشی و انتشاراتی خود را توسعه بخشید. تا یکسال پس از انقلاب اسلامی 1357/1979 اکتا دارای ماهیت علمی و حرفهای بود. اعضای تازه وارد به انجمن، بعد از انقلاب، فعالیتهای انجمن را به سمت فعالیتهای صنفی با گرایش خاص سیاسی سوق دادند. این فعالیتهای ایدئولوژیک موجب شد که بسیاری از متخصصان کتابداری از ادامه همکاری خود با انجمن دست بکشند، بودجه آن قطع شود و بهخاطر از دست دادن وجهه علمی بسیاری به آن بدبین شوند؛ تا جایی که بعد از دومین گروه عضو شورای انجمن، بعد از انقلاب، دیگر کسی داوطلب شرکت در فعالیتهای انجمن نشد و انجمن بدون اعلام رسمی منحل شد.
انجمن مدنی
انجمن علمی
فضای اجتماعی
سرمایه اجتماعی
انجمن کتابداران ایران
2012
02
20
110
128
https://nastinfo.nlai.ir/article_143_c07344307f7e8f48935f6dd13c5b0c9c.pdf
مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات
1390
22
4
کاغذ در نسخههای خطی ایرانی - اسلامی
حبیبالله
عظیمی
ایرانیان و مسلمانان، پس از شناخت کاغذ و تولید آن، بهسرعت کاغذ را جایگزین انواع دیگر ورق (پاپیروس و پوست) کردند و بدین جهت، از قرن دوم تا چهارم ق. ساخت انواع کاغذ در مناطق و شهرهای مختلف ایران رایج گردید و پس از آن؛ تأسیس کارگاههای ساخت کاغذ، بهسرعت، به دیگر کشورهای اسلامی انتقال یافت. با توجه بهتنوع کاغذهای بهکاررفته در نسخههای خطی ایرانی و اسلامی، و با توجه به اینکه عنصر کاغذ، در نسحههای خطی، بهمنزله تعیین بخشی از هویت و پیشینه تاریخی آن نسخه است، فهرستنگاران نسخههای خطی، بهویژه ایرانیان، تلاش کردهاند تا در فهرستهای خود نوع کاغذ مورد استفاده را - اگرچه بهصورت حدس و گمان- تعیین نمایند. با توجه به اینکه در میان استادان فهرستنگار نسخ خطی هیچگونه بررسی تحلیلی، همراه با تعیین ضوابط و معیارهای مشخص مکتوب در تعیین انواع کاغذهای معرفی شده در فهرستها برجای نمانده است، مشکلترین بخش از مباحث نسخهشناسی در میان فهرستنگاران تحلیل عنصر کاغذ در نسخههای خطی و اسناد قدیمی است. برای جبران این نقیصه و پیشگیری از حذف این عامل مهم و دقیق نسخهشناسی در فهرستها، در این مقاله، پس از بررسی کاغذهایی که در نسخهپردازی و کتابآرایی میان مسلمانان و ایرانیان- هرکدام با هویتی مستقل- مورد استفاده قرار میگرفت، چند نوع کاغذ رایج و شناخته شده در میان فهرستنگاران، همراه با ویژگیها و دوره تقریبی کاربرد آنها و ذکر نمونههایی مستنداز نسخههای خطی با آن نوع کاغذ (بهعنوان معیار بازشناسی ویژگیهای آن نوع خاص)، مورد تحقیق و بررسی تحلیلی قرار گرفته است.
ورق
کاغذ
انواع کاغذ
عنصر نسخهشناسی
کتابپردازی
نسخههای خطی
2012
02
20
130
146
https://nastinfo.nlai.ir/article_144_5a6ecb880d9047d9af437ed1e25d8572.pdf
مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات
1390
22
4
مقایسه فرادادههای زبان نشانهگذاری فرامتن در وبسایتهای کتابخانههای مرکزی دانشگاههای ایران
کبرا
بابائی
هدف: بررسی میزان استفاده از فرادادههای زبان نشانهگذاری فرامتن در طراحی وبسایت کتابخانههای مرکزی دانشگاههای ایران. روش تحقیق/ رویکرد پژوهش: در مجموع 66 صفحه اصلی وبسایت کتابخانههای مرکزی دانشگاههای تابع وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی، و دانشگاههای آزاد اسلامی با استفاده از دو مرورگر اینترنت اکسپلورر و نت اسکیپ بررسی شد. با مشاهده Source از طریق منوی View ابربرچسبهای موجود در صفحه اچ.تی.ام.ال. وبسایتها استخراج شد و در سیاهه وارسی تهبه وارد شد. سپس فراوانی، درصد، و میانگین استفاده از آنها محاسبه شد. یافتهها: تمام وبسایتها از فرادادههای عام زبان نشانهگذاری فرامتن، هرچند اندک، بهره بردهاند. میزان استفاده از این ابربرچسبها، وبسایت کتابخانههای مرکزی دانشگاههای علوم پزشکی با میانگین43 درصد در رتبه اول و دانشگاههای آزاد اسلامی با 31 درصد در رتبه دوم و دانشگاههای تابع وزارت علوم نیز با 28 درصد در رتبه سوم قرار دارد. نتیجهگیری: تحقیق حاضر نشان داد که از مجموعه ابرنشانهها، عناصر عنوان، نوع – محتوا، کلیدواژه، ارتباط، و توصیف بیشترین کاربرد را داشتهاند و بهکارگیری این فرادادههای عام در طراحی صفحات وب نسبت به طرحهای فرادادهای خاص مانند دوبلین کور- با توجه به قدمت بیشتر ابربرچسبها و آشنایی بیشتر طراحان وبسایتها با آنها- میتواند توجیهپذیر باشد.
فراداده
وبسایت (تارنما)
زبان نشانهگذاری فرامتن (اچ.تی.ام.ال.) ابربرچسبها
کتابخانههای مرکزی
دانشگاههای ایران
2012
02
20
148
161
https://nastinfo.nlai.ir/article_145_21663937728a1c624344ece944142e4d.pdf
مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات
1390
22
4
وضعیت حفاظت در سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران و مقایسه آن با کتابخانههای ملی استرالیا، انگلستان، ایالات متحده، و کانادا
منصور
تاجداران
سعید
رضایی شریفآبادی
فاطمه
همتزاده
هدف: وضعیت موجود حفاظت و نگهداری میراث ملی رقمی در سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران از این زوایا بررسی شده است. ش: 1) وضعیت حفاظت و نگهداری میراث ملی در قالب رقمی در سازمان اسناد و کتابخانه ملی 2) کارآیی و امکانات سازمان در انجام حفاظت رقمی 3) شناسائی کمبودها و نیازهای حفاظت رقمی در سازمان 4) پیشنهاد به منظور بهبود ساختار حفاظت رقمی.
روش/ رویکرد پژوهش: روش کتابخانهای و روش پیمایشی- توصیفی دو روش مورد استفاده در پژوهش حاضر است. از روش اول به منظور ارائه چارچوب نظری پژوهش، بررسی راهکارهای مورد استفاده در حفاظت رقمی در جهان خصوصاً کتابخانههای ملی استرالیا، انگلستان، کنگره و کتابخانه و آرشیو کانادا و طراحی سیاهه وارسی استفاده شد. از روش پیمایشی- توصیفی به منظور پژوهش در مورد وضعیت موجود حفاظت رقمی در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران استفاده گردید. ابزار پژوهش مورد استفاده سیاهه وارسی بود که بر اساس پژوهشهای مرتبط، سیاهه وارسیهای موجود و نیز تطبیق با نیازهای کتابخانههای ملی طراحی شد. در این روش یافتهها به صورت غیرمستقیم با مصاحبه از مدیران بخش فناوری و ارتباطات و اداره کل منابع دیجیتال و نیز بررسی گزارشات عملکرد و مستندات سازمان اسناد و کتابخانه ملی و همچنین مشاهده وبسایت سازمان گردآوری شدند.
یافتهها: حفاظت رقمی در سطح بیت شامل ذخیرهسازی ایمن همراه با پشتیبانگیری مورد تأکید اعمال میشود. اقدامات امنیتی و بهبود بحران تدابیر لازم انجام یافته است. استفاده از متس، دابلین کور و هماهنگی با نظام اطلاعاتی آرشیوی باز از اقدامات تخصصی حفاظت رقمی در سازمان است.
نتیجهگیری: سازمان در امر حفاظت بر ذخیرهسازی ایمن همراه با پشتیبانگیری تأکید دارد، اما برای حفاظت منطقی، تدوین برنامه حفاظت اقدام نکرده است.
حفاظت و نگهداری
حفاظت رقمی
شیء رقمی
منابع رقمی
سازمان اسناد و کتابخانه ملی
2012
02
20
162
180
https://nastinfo.nlai.ir/article_146_e7a694cc18ee5cc300bdde5f9241250e.pdf