TY - JOUR ID - 144 TI - کاغذ در نسخه‌های خطی ایرانی - اسلامی JO - مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات JA - NASTINFO LA - fa SN - AU - عظیمی, حبیب‌الله AD - استادیار پژوهشی سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران Y1 - 2012 PY - 2012 VL - 22 IS - 4 SP - 130 EP - 146 KW - ورق KW - کاغذ KW - انواع کاغذ KW - عنصر نسخه‌شناسی KW - کتاب‌‌پردازی KW - نسخه‌های خطی DO - N2 - ایرانیان و مسلمانان،  پس از شناخت کاغذ  و تولید آن، به­سرعت کاغذ  را جایگزین انواع دیگر ورق (پاپیروس و پوست) کردند و بدین جهت­، از قرن دوم تا چهارم ق. ساخت انواع کاغذ در مناطق و شهرهای مختلف ایران رایج گردید و پس از آن؛ تأسیس کارگاه­های ساخت کاغذ، به‌سرعت، به دیگر کشورهای اسلامی انتقال یافت. با توجه به‌تنوع کاغذ‌های به‌کاررفته در نسخه‌های خطی ایرانی و اسلامی، و با توجه به اینکه عنصر کاغذ، در نسحه‌های خطی، به‌منزله تعیین بخشی از هویت و پیشینه تاریخی آن نسخه  است، فهرستنگاران نسخه‌های خطی، به‌ویژه ایرانیان، تلاش کرده‌اند تا در فهرست‌های خود نوع کاغذ مورد استفاده را - اگرچه به‌صورت حدس و گمان- تعیین نمایند. با توجه به اینکه در میان استادان فهرستنگار نسخ خطی هیچ‌گونه بررسی تحلیلی، همراه با تعیین ضوابط و معیارهای مشخص  مکتوب در تعیین  انواع کاغذهای معرفی شده در فهرست‌ها بر‌جای نمانده است، مشکل‌ترین بخش از مباحث نسخه‌شناسی در میان فهرستنگاران تحلیل عنصر کاغذ در نسخه‌های خطی و اسناد قدیمی است. برای جبران این نقیصه و پیشگیری از حذف این عامل مهم و دقیق نسخه‌شناسی در فهرست‌ها، در این مقاله، پس از بررسی کاغذهایی که در نسخه‌پردازی و کتاب‌آرایی میان مسلمانان و ایرانیان- هرکدام با هویتی مستقل- مورد استفاده قرار می‌گرفت، چند نوع کاغذ رایج و شناخته شده در میان فهرستنگاران، همراه با ویژگی‌ها و دوره تقریبی کاربرد آنها و ذکر نمونه‌هایی مستنداز نسخه‌های خطی با آن نوع کاغذ (به‌عنوان معیار بازشناسی ویژگی‌های آن نوع خاص)، مورد تحقیق و بررسی تحلیلی قرار گرفته است. UR - https://nastinfo.nlai.ir/article_144.html L1 - https://nastinfo.nlai.ir/article_144_5a6ecb880d9047d9af437ed1e25d8572.pdf ER -