unavailable
unavailable
در بسیاری از صفحات وب موجود بر روی اینترنت، لینکهایی به خروجیهای RSS دیده میشود که معمولا تعداد مشخصی از جدیدترین اطلاعات ثبت شده، از نوشتههای یک وبلاگ گرفته تا آخرین اخبار یک آژانس خبری، در آنها وجود دارد. این خروجیها همواره با استفاده از زبانهای برنامهنویسیای که برای ایجاد آنها استفاده شده است، آخرین اطلاعات را نمایش میدهند و با اضافه شدن اطلاعات جدید، آنها نیز به روز خواهند شد. مقاله حاضر، به ارائه تعریفی از RSS و تاریخچه آن میپردازد و در ادامه، RSS خوانها را به دو دسته مبتنی بر وب و مبتنی بر نرمافزارهای خاص تقسیم کرده و به معرفی نمونههایی از هر نوع میپردازد و در نهایت کارکردهای ذیل را به آنها در کتابخانهها ارائه میدهد: خدمات آگاهیرسانی جاری، بازاریابی و روابط عمومی، لیست منابع جدید، آموزش و خدمات مرجع.
اشتراک منابع یکی از راهکارهای مقابله با محدودیتهای مالی و فیزیکی کتابخانهها و مراکز اطلاعرسانی است که میتواند در زمینه انتخاب و تهیه منابع یا امانت بینکتابخانهای و یا تلفیقی از هر دو باشد. امانت بینکتابخانهای، یکی از مهمترین راهکارهای اشتراک منابع است که امکان استفاده از منابع کتابخانهها را در سطح کتابخانههای یک کشور، یک منطقه و یا حتی در سطح بینالمللی فراهم میآورد. مقاله حاضر، تاریخچه و وضعیت کنونی نظام امانت بینکتابخانهای در ایران و کشورهای منتخبی از پنج قاره جهان را مورد بررسی قرار میدهد.
مجله علمسنجی از مهمترین و معتبرترین مجلات بینالمللی در زمینه علمسنجی است که تحقیقات بنیادی در زمینه علمسنجی و حوزههای وابسته را منتشر مینماید. به دلیل اهمیت این زمینه علمی و همچنین اعتبار و اهمیت این مجله، در پژوهش حاضر سعی شده است که عملکرد این مجله، در طول یک دوره زمانی 17 ساله مورد بررسی قرار گیرد. انواع مدارک منتشرشده در مجله، تعداد مدارک و استناد به مدارک در سالهای مختلف، میزان مشارکت کشورها در تولیدات مجله، نویسندگان مهم و پرتولید، مقالاتی که بالاترین استناد را داشتهاند و همچنین میزان مشارکت نویسندگان ایران در تولیدات علمی این مجله از جمله مباحثی است که در این بررسی به آن پرداخته شده است.
تحقیق حاضر بر آن است که به بررسی تحلیلی مقالات تألیفی حوزه کتابداری و اطلاعرسانی در مجلات علمی – پژوهشی و علمی – ترویجی فارسی طی سالهای 1379-1383 بپردازد و میزان همکاری گروهی بین نویسندگان و پراکندگی موضوعی در مقالات تألیفی مورد بررسی را تعیین نماید. این تحقیق با استفاده از روش کتابسنجی و تحلیل محتوا انجام میگیرد. نتایج تحقیق نشان میدهد که از مجموع 553 مقاله تألیفی فارسی حوزه کتابداری و اطلاعرسانی، 525 مقاله دارای مأخذ و 28 مورد بدون مأخذ بودند. بیشترین تعداد مقالات در بین دانشگاهها و مراکز پژوهشی، با 87 مقاله متعلق به «دانشگاه تهران» بوده است. موضوع «مواد و منابع» با 9/17 درصد بیشترین تعداد مقالات را داشته است. اکثر مقالات تألیفی مورد بررسی، مقالات یک نویسندهای بودهاند که اینگونه مقالات 92/81 درصد کل مقالات را شامل میشوند و تنها 08/18 درصد از مقالات با همکاری دو یا بیش از دو نویسنده نوشته شده است.
حداقل پنج سال از شروع حرکتهایی برای حمایت و راهاندازی درگاههای دولت الکترونیک در کشور میگذرد و در این رابطه سرمایهگذاریهایی نیز بهعمل آمده است. برای مشخص کردن وضعیت حاضر درگاههای استانی کشور جمهوری اسلامی ایران، با بهرهگیری از فنون وبسنجی و با استفاده از یک تحقیق پیمایشی، ابتدا عناصری که لازم است در درگاههای استانی ایران جای داده شوند، طی یک بررسی در درگاههای ایالتی کشورهای آمریکا و استرالیا مشخص شد. هردو کشور از نظر ساختار سیاسی، بهشیوه ایالتی اداره میشوند و هر ایالت، دولت داخلی مستقلی دارد که امور داخلی آن ایالت را انجام میدهد و موظف است خدمات لازم را برای شهروندان تأمین نماید. درگاههای ایالتی این کشورها انعکاسی از همین شیوه اداری مملکت هستند. بررسی درگاههای پنج ایالت از هریک از این دو کشور نشان داد که در مجموع عناصری وجود دارند که در همه درگاهها مشترک هستند، اما بعضی از ایالتها به فراخور امکانات و شرایط خود عناصر ویژهای در درگاه خود تدارک دیدهاند که ممکن است در درگاه سایر ایالتها وجود نداشته باشد. این عناصر در دو سطح کلیات و جزئیات دستهبندی میشوند. پس از مشخص شدن عوامل و عناصر لازم، تکتک درگاههای موجود استانی با این ملاکها مقایسه شد. نتیجه این بخش از بررسی نشان داد که عملا 23 استان از 30 استان موجود در فهرست وزارت کشور جمهوری اسلامی ایران، دارای درگاه هستند و علمیرغم مدت زمانی که از سرمایهگذاری روی درگاههای استانی میگذرد، این درگاهها هنوز حتی از 50 درصد عناصر لازم برخوردار نبوده و آنچه در درگاههای موجود به شهروندان عرضه میشود، صرفا وجه اطلاعاتی دارد. اطلاعاتی نیز که ارائه شده است کمتر به خدمات و مسائلی مربوط میشود که در اولویت نیازهای روزمره شهروندان است.
پورتال، یک ابزار وب پایه است که ارائهگر یک رابط سفارشی برای اطلاعات گردآمده از منابع گوناگون است. پورتالها، بهعنوان رابطهای کاربردی قلمداد میشوند که براساس مجموعههای نرمافزاری، دسترسی یکپارچهای به منابع اطلاعاتی و خدمات مرتبط را فراهم میسازند. پورتالهای تحت وب، بهعنوان چارچوبهای بالقوه مثبتی برای تحقق نظم بدون آشفتگی، قلمداد میشوند. به موازات این که پورتالها، ابزار عمدهای برای تبادل اطلاعات و تجارت شدند. انواع کتابخانهها مشغول تفکر، برنامهریزی و ساختن چارچوبهای گوناگون و خدمات متنوعی موسوم به پورتالها شدند. در این نوشته، به مفهوم پورتال و پورتالهای کتابخانهای و خصوصیات و قابلیتهای پورتالهای کتابخانهای پرداخته و با هدف آشنایی کتابداران با این تکنولوژی و نقش آنها در تبادل اطلاعات نگاشته شده است.
در این پژوهش 116 وبلاگ کتابداری و اطلاعرسانی فارسی با استفاده از روش تحلیل محتوا مورد بررسی قرار گرفتهاند. زمینه موضوعی یادداشتهای ارسالی و همچنین نظرات بیانگر این واقعیت است که بیشترین یادداشتهای ارسالی در وبلاگها مربوط به موضوع چاپ و نشر و بیشترین نظرات در وبلاگها، موضوعات متفرقه است. بیشترین تعداد پیوندها مربوط به پیوندهای درونمتنی است و بیشترین سرویسهای وبلاگنویسی مورد استفاده بلاگفاست. در بررسی امکانات وبلاگنویسی، مشخص شد خروجی فید بیش از سایر امکانات وبلاگنویسی مورد استفاده قرار گرفته است.
در این مقاله تلاش بر آن است تا تولید علمی ایران و ترکیه در زمینه منابع اطلاعرسانی مورد بررسی قرار گیرد. برهمین اساس منابعی که با آدرس ایران و ترکیه در نشریات اطلاعرسانی موجود در نمایهنامه استنادی علوم اجتماعی SSCI نمایه شدهاند، مورد بررسی قرار گرفتهاند. از میان 153 منبع مورد بررسی، 94 مورد برای ترکیه و 59 مورد برای ایران تثبیت شده است. اگر به این انتشارات بهصورت دورهای نظری داشته باشیم، انتشارات با آدرس ایران در طول زمان فراز و نشیبهای بسیاری داشته و کم و زیاد شده است. در مقابل انتشارات با آدرس ترکیه روند افزایشی یکنواختی داشته است. در بین انتشارات با آدرس ترکیه نسبت به ایران با درصد بیشتری از نویسندگان بیش از یک نفر مواجه هستیم. انتشارات ایران بیشتر از افرادی که از متخصصان موضوعی هستند، تشکیل شده است. در حالی که نویسندگان انتشارات ترکیه را بیشتر، افرادی که متخصصان حوزههای دیگر هستند، تشکیل دادهاند. تعداد انتشارات موجود، پتانسیلهای بالقوه هردو کشور را منعکس نمیکنند. در این راستا پژوهشگران ترکیه و ایران در آینده باید فعالیت بیشتری را در انجام پژوهشهایی در زمینه اطلاعرسانی در سطح جهان از خود نشان دهند.
گسترش و پیشرفت فنآوری و انفجار سریع اطلاعات، دو عامل اساسی تغییر در کتابخانهها و بهطور کلی در حرفه کتابداری و اطلاعرسانی بودهاند. پیشرفتهای تکنولوژیکی طبیعت خدمات اطلاعاتی، تعاملات بین کتابداران و کتابخانهها و در نتیجه محیط اطلاعاتی کتابخانهها را تغییر داده و کتابخانهها را از شیوه سنتی ارائه خدمات به سمت ارائه خدمات مستقل از زمان و مکان سوق داده است. همه این عوامل باعث شده است که کاربران، با انتظارات جدید خود، خدمات سنتی و موجود کتابخانهها را به چالش بکشند. مدیران کتابخانهها ناچارند با توجه به تغییر محیط اطلاعاتی و نیازهای کاربران خدمات کتابخانهها و مهارتهای حرفهمندان این فن را ارتقا دهند. از طرف دیگر توسعه فنآوریها خود عاملی است که مدیریت کتابخانهها را دچار دگرگونی کرده است. حتی جنبههای جدیدی از شیوههای مدیریت در کتابخانهها دیده میشود و این عامل موجب شده است تا رویکردی کیفیتگرایانه به عملکرد کتابخانهها تجویز شود. به همین خاطر نیاز به انجام پژوهش و تدوین استاندارهایی برای تقویت خدمات و شناسایی عواملی که باعث چیرگی کتابخانه بر چالشها گردد، احساس میشود. برخی از این عوامل، عبارتند از: فعالیت بیشتر کتابداران، متون منتشر شده در حوزه کتابداری و اطلاعرسانی، مدیریت دانش، تقویت و شرکت هرچه بیشتر کتابداران در گروههای بحث و انجمنهای کتابداری و حرکت به سمت جهانی شدن که نتیجه همه اینها ارائه خدمات بهتر و سریعتر و در نهایت تغییر نگرش و بینش عمومی نسبت به حرفه کتابداری است.
پژوهش حاضر، روشهای دستیابی اعضای هیئت علمی و دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیروان به منابع اطلاعاتی مورد نیاز را مورد بررسی قرار داده و بسیاری از مسائل و مشکلات آنها را برای دستیابی به اطلاعات و استفاده از منابع مشخص کرده است. روش تحقیق پیمایشی است، جمعآوری اطلاعات توسط پرسشنامه انجام شده؛ و تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از نرمافزار آماری SPSS صورت گرفته است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که استادان و دانشجویان، بیشتر از کتاب برای رفع نیازهای اطلاعاتی خود استفاده میکنند و کمتر به نشریات ادواری و منابع الکترونیکی مراجعه میکنند. انگیزه استفاده از منابع اطلاعاتی در میان استادان بیشتر بهدلیل تدریس و تحقیق، و در میان دانشجویان برای نوشتن مطالب درسی بوده و کمتر به دلیل کسب اطلاعات جاری و روزآمد است. رفتارهای اطلاعیابی آنها نشان میدهد که هر دو گروه ترجیح میدهند منابع مورد نیاز خود را از کتابخانه دانشگاه تهیه کنند. و به ندرت به کتابخانه دیگری مراجعه میکنند. برای جستجوی اطلاعات؛ هر دو گروه؛ استفاده از برگهدان را به جستجوی منابع از طریق مجراهای الکترونیکی ترجیح میدهند. فراهم کردن منابع الکترونیکی از جمله پایگاههای اطلاعاتی، خط اینترنت در کتابخانه دانشگاه برای استفاده و مراجعه بیشتر به کتابخانه، برگزاری کلاسهای روش تحقیق و استفاده از منابع الکترونیکی، تهیه مجلات تخصصی موجود با توجه به نیاز گروههای آموزشی، استفاده از کتابدار متخصص در بخش امانت و ... از جمله پیشنهادهایی است که در این تحقیق برای رفع نیازهای اطلاعاتی اعضای هیئت علمی و دانشجویان و بهبود روند فعلی ارائه شده است. شناخت رفتارهای اطلاعیابی و نیاز اطلاعاتی کاربران باعث میشود تا خدمات اطلاعرسانی به شکل کاملتری در کتابخانهها انجام شود.
نقد عبارت است از مطالعه، ارزشیابی و تفسیر متن. در شیوههای نقد جدید، اغلب، عوامل مهم در تحلیل اثر به مباحث فکری مرتبط با روشها و اهداف اشاره دارند. نقد کتاب شکلی از نقد ادبی است که ارزشیابی کتاب را براساس محتوا، روش و شایستگی آن انجام میدهد. معمولا نقد کتاب شامل بررسی کتاب براساس نظر ناقد است. در واقع؛ نقد کتاب براساس مهارتهای تحلیلی شکل میگیرد. ناقد عواملی را برای تحیلی اثر در نظر میگیرد که شامل، موقعیت نویسنده کتاب، اهمیت عنوان، تحلیل موضوعی اثر، سطح نگارش، ارتباط میان فصلها، پردازش متن؛ استنادها؛ رویکردها، بررسی سوگیری، جامعیت، اعتبار و برخی عوامل دیگر میشود.
بخشی از موفقیت هر برنامه آموزش از راه دور میتواند با کیفیت خدمات کتابخانهای برای کاربر از راه دور اندازهگیری شود. خدمات کتابخانهای، در جهت حمایت از آموزش؛ مراحل تکامل از روشهای سنتی ارائه اطلاعات به سمت شیوههای جدید مبتنی بر تکنولوژی را طی میکنند، و با وجود این تغییرات؛ همکاری و مشارکت بین کتابداران و هیئت علمی بیش از گذشته ضروری است. این مقاله بر برخی مسائل حول نقش کتابداران و هیئت علمی و مشارکت این دو عنصر در آموزش راه دور نظری خواهد داشت. همچنین به ویژگیهای دانشجویان آموزش از راه دور، نیازهای کتابخانهای آنها و اهمیت سواد اطلاعاتی و نقش خدمات کتابخانهای در پیشبرد اهداف آموزش عالی اشاره میکند.
امروز کتابخانههای دیجیتال بهتدریج، جای خود را بهعنوان یک ضرورت در جامعه باز میکنند و از ابزاری تجملی به ابزاری مؤثر و مفید تبدیل میشوند. آشنایی کتابداران با این پدیده؛ بهجهت ضرورت حضور آنها در تیمهای طراحی کتابخانه دیجیتال، حائز اهمیت است. بیان جایگاه معماری در طراحی کتابخانه دیجیتال و نیز معرفی انواع معماریهای مورد استفاده در کتابخانههای دیجیتال با بررسی متون موجود محقق گریده است تا هدایتگر کتابداران در این زمینه باشد. انتخاب نوع معماری بسته به نوع نیاز در کتابخانههای مختلف، متفاوت است و میتواند از معماری یک لایه تا چند لایه متغیر باشد. لذا انتخاب معماری مناسب و منتاسب با نیاز از میان انواع معماریهای موجود، از اهمیت بسزایی برخوردار است. فرایند طراحی کتابخانه دیجیتال با تحلیل سیستم آغاز و با طراحی معماری و برنامهنویسی ادامه مییابد و در مراحل بعدی با آزمون و نصب و پشتیبانی به تکامل میرسد و محصول نهایی یعنی کتابخانه دیجیتال متولد میشود. معماری نرمافزار با معماری ساده سرویسدهنده که مربوط به نسلهای اولیه طراحی نرمافزارهاست، آغاز و با معماری پیچیده سه لایه سرویسدهنده/ سرویسگیرنده، که از جمله معماری تولید نرمافزار کتابخانه دیجیتال است، به پیشرفت خود ادامه میدهد. امروزه نرمافزارهای کتابخانه دیجیتال غالبا با استفاده از این نوع معماری تولید میشوند. از جمله این معماریها میتوان به معماری هاروست، سارا، ادپت و غیره اشاره کرد. برای آشنایی بیشتر با این معماریها مثالهایی از نرمافزارهای کتابخانه دیجتیال نظیر کتابخانه دیجیتال گرین استون، اسکندریه و غیره آورده شده است که به فهم بهتر و سریعتر متن کمک میکند.
هدف از این تحقیق، بررسی میزان استفاده از خدمات اینترنت در رفع نیازهای اطلاعاتی در بین دانشجویان دانشگاه شیراز و اصفهان بوده که به روش پیمایشی انجام گرفته است. برای انجام این تحقیق، تعداد 542 نفر از جامعه آماری دو دانشگاه اصفهان و دانشگاه شیراز در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج تحقیق نشان داد که دانشجویان دانشگاه شیراز نسبت به دانشجویان دانشگاه اصفهان، از خدمات گوناگون اینترنت، بیشتر استفاده؛ اما در تأمین نیازهای اطلاعاتی خود به میزان یکسانی از اینترنت استفاده کردهاند. در اولویتبندی دلایل استفاده از اینترنت دانشجویان هر دو دانشگاه، جستجوی اطلاعات مرتبط با تحقیق بهعنوان اولین اولویت ذکر شده است. همچنین دانشجویان هر دو دانشگاه، عدم دسترسی به مدارک تماممتن را اولین مشکل استفاده از خدمات اینترنت ذکر نمودهاند. با مقایسه تأثیر مقطع تحصیلی بر میزان استفاده از خدمات اینترنت در میان دانشجویان دو دانشگاه، مشخص شد که دانشجویان دانشگاه اصفهان در مقاطع تحصیلی کارشناسی ارشد و دکتری به میزان متفاوتی از خدمات گوناگون اینترنت استفاده میکردند. علاوه بر آن، در بین دانشجویان هر دو دانشگاه؛ دانشجویان گروه علوم انسانی کمتر از دانشجویان سایر گروهها از خدمات اینترنت استفاده کردهاند.
هدف از این پژوهش، ارائه الگویی برای میز آرشیو دیجیتالی معاونت اسناد ملی سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران است. براساس تحلیل ویژگیهای محتوایی میزهای آرشیوهای دیجیتالی حاوی این خدمت، که دارای وبسایت به زبان انگلیسی یا این که علاوه بر زبان ملی دارای نسخه انگلیسی هستند. پژوهش حاضر از نوع توصیفی و به روش تحلیل محتوا انجام گرفته است. ابزار گردآوری دادهها سیاهه وارسی است که برای متخصصان علوم کتابداری و اطلاعرسانی ایران ارسال گردید تا میزان اهمیت مولفههای مورد نیاز در طراحی میز آرشیو دیجیتالی ایران را تعیین نمایند و بهطور کلی، تعداد 138 نفر به این سیاهه وارسی پاسخ دادند. بهطور کلی وبهای سایت 33 میز آرشیو دیجیتالی مورد تجزیه و تحلیل محتوایی قرار گرفتند. نتایج پژوهش نشان داد که وبسایت آرشیو ملی کانادا با 15 ویژگی دارای بالاترین تعداد ویژگی از نظر وضعیت موجود بوده است و میزهای آرشیو دیجیتالی وبسایتهای «دانشگاه جورجیا» و «آرشیو کتابخانه دانشگاه کارن هاندل در آمریکا» با 3 ویژگی دارای پایینترین فراوانی بودهاند. ویژگیهای «نام» و «پرسش» بالاترین فراوانی را در بین ویژگیها در وضعیت موجود داشتند، و ویژگیهای «نوع اطلاعات مورد نیاز» و «موضوع پرسش» دارای بالاترین فراوانی در وضعیت مطلوب بودند. نتایج همچنین نشان داد که وبسایت میزهای آرشیو دیجیتالی «کتابخانه تخصصی روث لیلی» و «دانشگاه هاروارد» با داشتن 5 ویژگی، دارای بالاترین فراوانی در وضعیت مطلوب هستند. نتایج حاصل از تحلیل دادهها نشان داد که اختلاف فاحشی بین نتایج حاصل از تحلیل محتوایی (وضعیت موجود) و نظرات متخصصان علوم کتابداری و اطلاعرسانی ایران (وضعیت مطلوب) وجود دارد. نتایج همچنین نشان داد که طراحان وبسایتها به نیازهای اطلاعاتی کاربران خود چندان توجهی ندارند، و تنها براساس علاقه و سلیقه خود به طراحی میزهای آرشیو دیجیتالی مبادرت نمودهاند. در نهایت، براساس نظرات این متخصصان، الگویی مناسب برای طراحی میز آرشیو دیجیتال مرکز اسناد ملی ایران ارائه گردیده است.
مجلس ایران در سال 1990، قانون وظایف کتابخانه ملی کشور را تصویب کرد. ایرانیان در 2005 افتتاح مرحله نخست ساختمان جدید کتابخانه ملی خود را بهعنوان دستاورد مهم فرهنگی و معماری جشن گرفتند. این مقاله، به خاستگاه و تحولات کتابخانه ملی ایران نگاهی میافکند و به جایگاه در حال تحول آن در بستر نظام کتابداری ایران میپردازد و به اختصار قابلیتهای آن را برای توسعه برمیشمارد. این مقاله، همچنین ماهیت ساختمان جدید و چگونگی طراحی آن را بهمنطور اجرای رهنمودهای مجلس و نیز امکانات آن را برای توسعه آتی مورد توجه قرار میدهد.